تعمير و نگهداري لپتاپ
به لحاظ فني بسياري از قطعاتي كه در يك لپتاپ بكار مي روند شبيه به قطعات كامپيوترهاي روميزي هستند.اما از لحاظ كلي تفاوت هايي هم وجود دارد.لپتاپ ها نسبت به نوع روميزي كمتر قابل ارتقا يا قابل تعمير هستند كه علت اصلي آن نبود استاندارد و هماهنگي در شكل كيس,مادر بورد,صفحه كليد,نمايشگر و حتي باطري آن است.مساله ديگر اين است كه لپتاپ ها بسيار فشرده هستند.يعني قطعاتي كه در نوع روميزي بكار رفته و بصورت كارتي قابليت تعويض دارند(مثل كارت گرافيك و مودم)در لپتاپ ها به صورت توكار روي خود مادربورد سوار هستند.
عليرغم تمامي اين مسايل ,ارتقاي لپتاپ از بسياري جهات مي تواند آسانتر از كامپيوتر روميزي باشد.زيرا مثلا در لپتاپ براي هارد درايو از كابل پاور و ديتا خبري نيست و كافي است هارد را در جاي مخصوص خود سوار كنيد.
حافظه,هارد ديسك و اسلات هاي Mini-pc در لپتاپ ها غالبا از طريق دريچه هاي باز شو قابل دسترسي هستند و ارتقا اين قطعات بدون باز كردن كل سيستم امكان پذير است.از همين رو خيلي از كارهاي معمول از قبيل اضافه كردن حافظه,تعويض هارد ديسك يا افزودن DVD درايو (در بعضي سيستم ها كه سيني افزودن درايو دارند) ظرف چند ثانيه انجام مي شود.افزودن قطعات ديگري از جمله اينترفيس شبكه,پورت USB 2.0 يا i -Link هم مي تواند از طريق كارت هاي PCI صورت پذيرد.
مشكل تعويض ساير قطعات در لپتاپ ها اين است كه سخت افزار در اين حوزه كمتر عموميت دارد(نسبت به سخت افزار در حوزه نوع روميزي). البته موارد استثنا هم وجود داردكه شامل كارت حافظه ,هارد و كارت هاي افزودني موسوم به PC Card مي شوند.خريد و استفاده از قطعه اي كه دقيقا براي استفاده در سيستم شما ساخته نشده باشد معمولا با ريسك بالايي همراه است.
گاهي اوقات اين مشكل ناسازگاري ناشي از سياست هاي فني شركت هااست.سازندگان لپتاپ صدها قطعه الكترونيكي را در يك جعبه كوچك جا مي دهند و گاهي اوقات با برداشتن يك قطعه قديمي,جاي كافي براي افزودن يك قطعه جديد باز نمي شود.اين وضعيت بطور خاص در مورد قطعاتي مصداق پيدا مي كند كه بايد از بيرون قابل دسترسي باشد(مثل فلاپي درايو يا سي دي درايو).صفحه كليد و مانيتور (آسان ترين قسمت هاي قابل تعويض در لپتاپ) آن چنان در ساختار لپتاپ در هم تنيده شده اند كه فقط خود شركت سازنده مي تواند به تعويض آنها بپردازد.
گاهي اوقات ارتقا قسمت هاي مختلف لپتاپ با گزينه هايي كه در BIOS سيستم ارائه شده محدود مي شود.به عنوان مثال بسته به تاريخ و و اصلاح آن,ممكن است نتوانيد هارد ديسكي با هر ظرفيتي انتخاب كنيد,كه اين موضوع در مورد سيستم هاي روميزي هم مصداق دارد.خوشبختانه,بيشتر لپتاپ ها از BIOS ROM فلشي استفاده مي كنند كه قابل اصلاح است.مشروط بر اينكه شركت سازنده اصلاحيه BIOS را عرضه كرده باشد.
هنگام خريد لپتاپ دقت كنيد ببينيد شركت سازنده وب سايتي را براي بروز رساني BIOS ,درايورها,يا برنامه هاي جانبي و پشتيباني از سيستم خود معرفي نموده است يا خير.عدم دسترسي به نسخه هاي اصلاحي يا بروز شده BIOS يا درايورهاي سخت افزاري ممكن است در آينده مانع از نصب سيستم عامل جديد شود يا حداقل شما را با دردسرهايي مواجه سازد.
بيشتر اوقات قطعات لپتاپ با ارائه شماره مدل سيستم فروخته مي شوند.حتي وقتي شركت هاي ديگر به عرضه قطعه پرداخته باشند.مثلا اگر كاتالوگ هاي قطعات pc را براي خريد RAM نگاه كنيد,ميبينيد كه عموما مشخصاتي چون سرعت تراشه ,تكنولوژي بكار رفته و ( زوجي يا عدم تناسب ) parity/non-parity در كاتالوگ نوشته شده اند. اما در كاتالوگ هاي لپتاپ,معمولا فهرستي از اسامي شركت هاي سازنده همراه با مدل هاي سيستم و ميزان ظرفيت هر قطعه حافظه ذكر مي شود.البته در بعضي لپتاپ هاي مدرن اين مشكل با استفاده از استاندارد صنعتي SO-DIMM برطرف شده است.به هر ترتيب,خريد سخت افزاري كه با ساير قسمت ها سازگاري داشته باشد,قطعا براي لپتاپ دشوارتر از دسكتاپ است
بطور كلي پيچ هاي يك لپتاپ بسيار بيشتر از يك كامپيوتر روميزي است و شكل و اندازه آنها هم متفاوت است.پيچ ها معمولا زير برچسب ها يا درپوش ها پنهان هستند.جعبه لپتاپ غالبا از دو قسمت پلاستيكي تشكيل شده استكه داخل همديگر قفل شده اند.اما با مهارت و و حوصله مي توان آنها را طوري از هم جدا كرد كه آسيب نبينند.برخلاف كامپيوترهاي روميزي كه اصولا درونشان شبيه يكديگر است,لپتاپ ها از نظر داخلي خيلي با هم متفاوت هستند و نه تنها محصولات شركت هاي مختلف بلكه حتي مدل هاي مختلف يك محصول هم با هم فرق دارند.به همين دليل براي باز كردن لپتاپ بهتر است مستندات همان دستگاه را از شركت سازنده اش داشته باشيد.
من معمولا براي يافتن مستندات و قطعات اضافي يك سيستم سعي مي كنم مستقيما به سراغ سايت سازنده بروم.همين امر يك راز جالب را در دنياي لپتاپ براي من آشكار نموده است كه كمتر از آن بحث مي شودو آن اين است كه اكثر لپتاپ هاي با مارك هاي مختلف و معروفي كه همگي مي شناسيد,در اصل توسط تعدادي شركت تايواني ساخته مي شوند.شركت هايي چون QUANTA به نشاني
www.quantaw.com و يا COMPAL به نشاني
www.compal.com و يا ACER به نشاني
www.global.acere.com وغيره.اين شركت ها سيستم ها را به اسم خود نمي فروشند (به جز acer در چند سال اخير) ,بلكه طراحي و ساخت لپتاپ ها را براي شركت هاي ديگر انجام مي دهند.
كوانتا و كامپال دو شركت برتر سازنده لپتاپ در سال 2002 بوده اند و بعد از آنها توشيبا و IBM قرار گرفتند.
شركت كوانتا براي DELL و HP-COMPAQ وAPPLE و E-MACHINE و BEST BUY لپتاپ مي سازد.البته شركت DELL از دو شركت acer و compal هم لپتاپ مي خرد.در حقيقت خودش را به يك تامين كننده مقيد ننموده است.به همين دليل است كه ميبينيد اين همه لپتاپ با مارك هاي مختلف همه شبيه يكديگر هستند.زيرا عملا تمام آنها را سه شركت فوق مي سازند.
يكي از معايب اتخاذ چنين سياستي اين است كه بعضي شركت ها نمي توانند يا برايشان دشوار است كه از سيستم هايي كه مي فروشند حمايت كامل بعمل آورند.چراكه سازنده اصلي آنها نيستند و به قطعات دسترسي مستقيم ندارند.اگر بتوانيد سازنده اصلي لپتاپ خود را پيدا كنيد و به سراغ وب سايت آن برويد,اطلاعات دقيق تري را درباره سيستم خود بدست خواهيد آورد و مي توانيد درايور هاي جديد و بروز رساني BIOS را مستقيما از همان شركت بگيريد.
اما اگر نتوانيد سازنده اصلي سيستم خود را پيدا كنيد و شركت فروشنده هم پشتيباني نداشته باشد,آن وقت در تعمير و يافتن قطعات يدكي لپتاپ خود دچار مشكل خواهيد شد.وقتي يك سيستم لپتاپ خود را باز مي كنيد,بايد تنظيمات و پيكر بندي هر قطعه را ثبت كنيد,مخصوصا وضعيت جامپرها و سوئيچ ها,جهت كابل هاي مختلف معمولي و روباني محل سيم ارت,محل آنتن هاي wi-fi و حتي جاي بورد آداپتور.
تمامي اين موارد را در يك جا ياداشت كنيد تا موقع سوار كردن مجدد سيستم,بتوانيد هرچيزي را به حالت اوليه برگردانيد.حتي اگر بتوانيد قبل از برداشتن هر قطعه,از نزديك عكس ديجيتال بگيريد خيلي بهتر است.
جهت كابل ها و قطعه اي كه به آن متصل بوده است بسيار مهم است.كابل ها در لپتاپ معمولا در يك سر سيمي با رنگ هاي قرمز,آبي يا سياه دارند كه پين شماره يك را مشخص مي كنند.روي كانكتور هم معمولا علامت (مثلا يك مثلث) يا حتي شماره 1 گذاشته اند.روي قطعاتي كه اين كابل ها را به آنها وصل مي كنيد نيز به طريقي جاي پين يك مشخص شده است.غالبا يك نقطه يا عدد يك يا علامتي ديگر در كنار پين شماره يك كانكتور ديده مي شود.
با اينكه جهت و محل كابل ها ظاهرا ساده به نظر مي رسد,اما كمتر ديده شده كه كسي در اولين تجربه اشتباه نكند.خوشبختانه سروته زدن كابل هاي روباني (اما نه كابل برق)تقريبا براي هيچ يك از قطعات مشكل خرابي ايجاد نمي كند.ولي اگر باطري CMOS را برعكس جا بيندازيد,احتمال دارد تراشه آن را خراب كنيد و چون چيپ هم معمولا به مادر بورد لحيم شده,مجبوريد كل مادر بورد را تعويض كنيد.
اگرچه لپتاپ ها به اندازه نوع روميزي استاندارد و قاعده مند نيستند,اما بنظر مي رسد در لپتاپ هاي جديدتر خيلي چيزها با هم مشترك باشند.باز كردن,تعمير و ارتقاي لپتاپ ظاهرا كار دشواري است,اما چيزي نيست كه با كمي دقت و تجربه فني نتوانيد از عهده آن بر آييد.
Motherboard : مدل هاي غير استاندارد قابل تعويض نيستند.
CPU :نصب آن سريع تر از همان نوع و مدل معمولا امكان پذير است,اما بدليل مسائل مربوط به ولتاژ,حرارت يا bios ممكن است محدوديت هايي وجود داشته باشد.افزايش سرعت كلاك هم معمولا زياد نخواهد بود.
Memory: معمولا فقط يك يا دو اسلات simm/dimm خالي خواهد بود.براي همين هنگام ارتقا مجبوريد ماژول هاي قبلي را برداريد.
Video Adaptor/Chipset :در مادربورد هاي غير قابل ارتقا , ويدئو بصورت مجتمع عرضه مي شود.
Video Display : مدل هاي غير استاندارد و اتصالات جدا نشدني مانع از ارتقا مي شوند.معمولا مي توان يك نمايشگاه اگسترنال را به سيستم متصل نمود.
Hard Disk :سيستم هاي قديمي تر ممكن است هارد هاي بالابر از 8.4 گيگابايت را نشناسند.بسياري از سيستم ها فقط هاردهاي باريك 9.5 يا 12.5 ميلي متري رامي پذيرند.براي نصب معمولا به سيني يا قفسه درايو احتياج است.
Removable -Media Drive :اين قطعات از طريق محفظه هاي ماژولار (فلاپي يا CD/DVD )به صورت دروني قابل نصب هستند.مي توانيد ازCD-RW/DVD-RW يا USB اكسترنال يا i-link استفاده نماييد.
USB,IEEE1394=FireWire/i-link,?Serial=rs-232,Parallel=IEEE1284,Scsi : اين قطعات را از طريق PC Card يا Card bus نصب كنيد.
10/100/1000 Lan: اين قطعات را از طريق PC Card يا Card bus نصب كنيد.
Wireless802.11a/b/g,Mini-PCI=Wi-Fi,Bluetooth Cards,Modem Daughter Cards=Mdcs :اين قطعات را از طريق PC Card يا Card bus نصب كنيد.كارت هاي اينترنال ( داخلي ) نظير بلوتوث ممكن است به آنتن از پيش نصب شده احتياج داشته باشد.
چند نكته:
1-عوامل يا قطعات نامرتبط با مشكل را در نظر نگيريد.
2-هردفعه فقط يكي از قطعات را جابجا يا تعويض كنيد.
3-بعد از هر تغيير,سيستم را تست كنيد.
4-هر مرحله و اقدامي كه انجام مي دهيد را يادداشت كنيد.
5-به سادگي تسليم نشويد.هرمشكلي راه حلي دارد.
6-اگر به بن بست رسيديد,كمي استرتحت كنيد و به سراغ مشكل بعدي برويد.
7-هرچيز بديهي و ساده اي را چك كنيد.
8-يادتان باشد كه باطري و آداپتور برق بيشتر از ساير قطعات آسيب پذير هستند.هميشه يك آداپتور يدكي براي تست سيستم داشته باشيد.اگر سيستم بدون باطري كار كرد و با گذاشتن باطري از كار افتاد,پس مشكل از باطري است.
9-كابل ها و اتصالات هم زياد خراب مي شوند.از هركدام يك يدكي داشته باشيد.
10-حتما از يك كارشناس كمك يا راهنمايي بگيريد.شايد با زحمت و تلاش بسيار بتوانيد هر مشكلي را در يك كامپيوتر روميزي حل كنيد,ولي لپتاپ ها گاهي اوقات بدون تماس با شركت سازنده يا فروشنده و كمك گرفتن از يك كارشناس تعمير نمي شوند.
