بایاس (BIOS) ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

این اصطلاح مخفف Basic input output system به معنای سیستم اصلی ورودی خروجی است و گاهی با عبارات
Basic Integrated Operating System یا Binary Input /Output System اشتباه گرفته می­شود.
بایاس در حقیقت به کدهای میان افزار یا سخت افزار (Firmware) رجوع می­کند که در لحظه روشن شدن رایانه اجرا می­شوند . عملیات اولیه بایاس به منظور شناسایی و راه اندازی سخت­افزار هایی مانند: کارت گرافیکی / ریز پردازنده / فلاپی دیسک / هارد دیسک و ... می­باشد.
این فرآیند اولیه در واقع یک مرحله آماده سازی برای سایر برنامه­های ذخیره شده بر روی رسانه­های مختلف رایانه است تا این برنامه­ها قادر به بارگذاری اجرا و در دست گرفتن سیستم و نظارت بر فعالیت­ها آن باشند به تمامی راحل فوق در اصطلاح Booting یا Booting up گفته می­شود که مخفف عبارت Boot Strapping می­باشد.
اصطلاح بایاس همچنین می­تواند به برنامه­های رمزگذاری شده­ای اطلاق گرددکه بر روی چیپ­ست اصلی مادربرد جاسازی شده­اند و قادرندتا علاوه بر شناسایی قطعات یک رایانه وظیقه کنترل و نظارت بر این قطعات را نیز بر عهده گیرند.
تا پیش از سال 1990 میلادی برنامه­های بایاس اغلب در حافظه های ROM و PROM که حافظه­های فقظ خواندنی بودند ذخیره می­شدند. از آنجایی که در بسیاری موارد نیاز به به روز رسانی نرم­افزار بایاس بسیار محسوس بود استفاده از حافظه­های EEPROM یا سایر انواع حافظه­های فلش که قادر به بازنویسی مجدد اطلاعات بودند رواج یافت . در آغاز سال 1997 با جایگزین شدن گذرگاه ISA با گذرگاه LPC که از استاندارد FWH پیروی می­نمود برنامه فلش بایاس تغییر یافت . در سال 2006 میلادی اولین سیستم هایی که از استاندارد SPI حمایت می­کردند تولید شدند و برنامه فلش بایاس مجددا دستخوش تغییر شد.
با توجه به سرعت بسیار زیاد تغییر و تحولات سیستم های رایانه­ای برنامه بایاس مادربرد نیز برای سازگاری با سخت­افزارهای جدید نیازمند قابلیت به روزرسانی می­باشد. چیپ­ست­های EEPROM این مزیت را دارند که قابل به روز رسانی (update) توسط کاربر می­باشند. سازندگان سخت افزار دائما برنامه­های به روز شده جدیدی رابرای ارتقای کیفی (upgrade) سختافزارهای مختلف منتشر می­کنند که استفاده از این برنامه­ها می­تواند علاوه بر بهبود سازگاری قطعات با یکدیگر به برطرف نمودن خطاها (باگ­ها – Bugs) نیز کمک نماید. البته به روز رسانی نرم­افزار بایاس این خطر را دارد که اگر برنامه درست اجرا نشود و یا در هنگام اجرا پیغام Abort (صرف­نظر کردن از اجرا به علت خرابی برنامه نمایش داده شود سبب گردد تا برنامه قبلی بایس نیز خراب شده و سیستم قابل راه­اندازی مجدد نباشد. به منظور جلوگیری از بروز این مشکلات برنامه­های جدید بایاس از یک بخش کوچک به نام Boot Block استفاده می­کنند که در ابتدای به روز رسانی برنامه بایاس به طور جداگانه اجرا می­شود و سبب می­گردد تا پیش از نصب برنامه اصلی احتمال وقوع خطا و خراب شدن بایاس . مورد برسی قرار گیرد . اگر در حین اجرای برنامه به روز رسانی فلش بایس مشکلی در مادربرد یا سایر قطعات تشخیص داده شود Boot Block قادر است تا فرآیند بازیابی (Recovery) برنامه اولیه بایاس را اجرا نماید تا بایس قبلی مجددا قابل استفاده باشد.
برخی مادربردها دارای یک سیستم پشتیبانی از بایاس (Bios Dual or Backup Bios) می­باشندتا در صورت خرابی بایس عملیات بازیابی بایاس از روز بایاس کمکی انجام شود . در سال 2007 میلادی شرکت گیگابایت اقدام به ساخت مادربردهایی نموده است که از فناوری Quad Bios بهره می­برند و قادرند تا 4 بار خرابی بایس را بازیابی نمایند.
ظرفیت حافظه­های مورد استفاده در چیپ­ست بایاس­های امروزی به مرز 8 مگابایت می­رسد یعنی حجم برنامه به روز رسانی بایاس می­توادتا 8 مگابایت باشد. یک سیستم کامپیوتر ممکن است شامل چندین تراشه (چیپ) میان افزاری بایاس باشد. این چیپ­ها در برگیرنده کدها و دستور اعمل­هایی استفاده قرار می­گیرند. علاوه بر این کارت­های مبدل جانبی که ممکن است به یک رایانه متصل شوند (SCSI / RAID / کارت اینترفیس شبکه / بردهای ویدئویی و ...) اغلب شامل بایاس خاص خودشان می باشند که این بایاس می تواندمکمل کدهای بایاس سیتسم باشد و یا حتی جایگزین جایگزین آنها گردد. این بایاس­ها می­توانند به طور جداگانه به روز رسانی شوند.