تاپیک آموزش و شناخت قطعات کاربردی در مدارات الکترونیک و طریقه تست و خواندن مقادیر آنها

[M.Salehi]

با سلام خدمت تمامی کاربران عزیز
تو این تاپیک سعی خواهم کرد با امید خدا طریقه شناخت و تست انواع قطعات بکار رفته در مدارات الکترونیک رو بصورت تصویری توضیح دهم

همچنین نحوه کار با بعضی از ابزار و لوازم مورد نیاز برای تعمییر

قابل توجه دوستان عزیز : تمام مطالب این تاپیک رو خودم گرد آوری و تایپ میکنم و از مطالب دیگر سایتها کپی نمیکنم مگر تعدادی تصویر که از سایتهای خارجی برداشته شده
در ضمن از دوستان خواهش میکنم اگه خواستند مطلبی یا آموزشی قرار دهند بصورت تاپیک جداگانه قرار دهند از این تاپیک برای مطالب خودشون استفاده نکنند

متشکرم

[M.Salehi]

اولین ابزار کلیدی که در دنیای تعمییرات لازم و ضروری است مولتی متر است

بصورت کلی مولتی متر دونوع است

1. مولتی متر آنالوگ یا عقربه ای
2. مولتی متر دیجیتالی

70829
طریقه استفاده از هرکدام متفاوت است و در موادی هم باهم یکی است


70830
موقع استفاده از مولتی متر حتما به رنج انتخابی توجه کنید
در صورت اشتباه به دستگاهتون صدمه وارد شده در موراد زیادی غیر قابل تعمیر است
همونطور که در تصویر بالا می بینید یک نمونه مولتی متر ساده از نوع انالوگ هست که میتونید بوسیله اون

ولتاژ ac یا همون متناوب از 0 تا 1000 ولت رو اندازه گرفت
ولتاژ DC یا همون مستقیم از 0 تا 1000 ولت
مقدار جریان حداکثر تا 250 میلی آمپر
و مقدار اهم مقاومتها

برای اندازه گیری ولتاژ باید مقدار ولتاژ مدار رو قبل از اندازه گیری بصورت تقریبی بدانید
یا اگه از مقدار ولتاژ مداری که می خواهید اندازه بگیرید اطلاعی ندارید باید رنج مولتی متر رو روی بیشترین حالت بزارید تا صدمه به مولتی متر وارد نشه

70831

برای مثال مانند شکل بالا برای اندازه گیری مقدار ولتاژ باطری رنج 50 ولت از قسمت DC روی مولتی متر رو انتخاب میکنیم
باطری های معمولی ولتاژی در حد 1.2 ولت تا 12 یا 24 ولت دارند
نکته قابل توجه : رعایت فیشهای قرمز (+) و مشکی (-)موقع اندازه گیری ولتاژ باطری یا مدار با مولتی متر عقربه ای است

اما مولتی متر دیجیتال
کار کردن با مولتی متر دیجیتال خیلی راحتتر و ساده تر از مولتی متر عقربه ای است


70832
مولتیمتر سمت چپ از نوع رنج اتوماتیک و سمت راست از نوع دستی است
در مولتی متر اتوماتیک فقط کافی است حالت اندازه گیری و یعنی ولتاژ اهم یا آمپر رو انتخاب کنید و نیازی به کار دیگه ای نداره و به راحتی مقادیر اندازه گیری شده نمایش داده میشود

نکته : در این نوع مولتی مترها باید DC یا AC بودن ولتاژ مشخص شود

در مورد مولتی متر دیجیتال دستی نیز باید مقدار رنج مشخص شود بیشترین رنج برای اندازه گیری اولیه انتخاب شود در مواقعی که نیاز به اندازه گیری دقیق تری دارید به نصبت مقدار
ولتاژ مدار رنج مولتی متر رو کاهش دهید تا مقدار دقیقتری به شما نمایش داده شود

[M.Salehi]

اندازه گیری مقدار جریان مصرفی مدار

برای اندازه گیری مقدار جریان مصرفی به چند نکته باید توجه نمود

در هر نوع مولتی متر باید به محل اتصال فیش یا پروب قرمز دقت کنید زیرا برای اندازه گیری آمپرهای بالا باید جای پروب قرمز رنگ رو روی مولتی متر عوض کنید پروب مشکی
یا همون منفی یا COM همیشه جای ثابت روی مولتی متر دارد

70833

اندازه گیری مقدار جریان با مولتی متر آنالوگ یا عقربه ای کار نسبتا مشکلی است و مقدار چندان دقیقی بدست نمیارید
بنابر این در مورد این اندازه گیری به مولتی متر دیجیتال بسنده میکنم

درحالت آمپرمتر مولتی متر شما همیشه بصورت سری با مدار و یا مصرف کننده قرار می گیرد که در تصویر زیر مشخص شده

70834
برای اندازه گیری مقدار آمپر و جریان دهی یک منبع تغذیه مانند باطری یا یک پاور هرگز نباید از آمپر متر بصورت مستقیم استفاده کنید
زیرا مولتی متر شما در حالت تست آمپر بصورت اتصال کوتاه عمل میکند که این کار باعث میشود به باطری یا منبع تغذیه شما آسیب برسد

اگه سوال کنید که چاره چیست
بنظر بنده : هیچ وقت نمیشه بصورت کاملا دقیق با مولتی متر آمپر یک باطری یا منبع تغذیه رو اندازه گیری کرد
بازم اگه مشتاق بودید این کار رو با باطری ماشین و یا پاور کامپیوتر هرگز انجام ندهید چون عواقب خیلی بدی بدنبال خواهد داشت

درنتیجه قسمت آمپر متر مولتی متر رو میشه برای اندازه گیری مقدار مصرف یک مصرف کننده در مدار بکار برد


نوع خاصی آمپر متر به نام کلمپ آمپر متر
در بازار وجود دارد که مورد استفاده اون در برق صنعتی و مصارف سیم کشی است

70835

نحوه استفاده اون هم به این شکل هست قلابه روی آمپر متر با شستی باز شده و کابل مورد نظر داخل اون قرار میگیره
آمپر متر شدت جریان و امپر مصرفی رو محاسبه و روی نمایشگر نشون میده این نوع آمپر متر ها از 0 تا 600 آمپر رو اندازه گیری میکنند

[M.Salehi]

قسمت سوم: اندازه گیری اهم مقاومت با مولتی متر

70895

برای اندازه گیری دقیق اهم یک مقاومت حتما باید مقاومت رو خارج از مدار اندازه گیری کرد روی برد بصورت تقریبی مقدار اون بدست میاد

حتی یک تکه سیم هم دارای مقاومت هست

70896
70897

همیشه قبل از اندازه گیری مقاومت دو سر پروب ها رو به هم بچسبانید و مقدار اهم خود پروبها رو بخاطر داشته باشید
اهم پروبها بستگی به جنس و کیفیت پروب دارد و هرچه اهم آن کم باشد بهتر است

7089870899

در مولتی متر عقربه ای باید قبل از اندازه گیری اهم متر رو کالیبره کنید یعنی عقربه در حالت عادی دقیقا روی بی نهایت باشد که برای این کار نیاز به تنظیم دقیق پیچ روی نشان گر یا همون عقربه دارید
لازم ذکر هست از دستکاری بیش از اندازه این پیچ خوداری کنید زیرا باعث خرابی و از بین رفتن حساسیت اهم متر خواهید شد
بعد دو سر پروبها رو به هم چسبانده خواهید دید عقربه روی صفر قرار میگیرد برای تنظیم دقیق صفر هم باید همانطور که دو پروب قرمز و مشکی به هم چسبیده ولوم روی اهم متر رو به آرامی بچرخانید
تا دقیقا روی صفر قرار گیرد

حالا با انتخاب رنج مناسب با مقاومت مورد نظر شروع به اندازه گیری کنید

اندازه گیری مقاومت با مولتی متر دیجیتال

70900

کار کردن با مولتی متر دیجیتال خیلی راحتر است و نیازی به کالیبره کردن و کارهای اضافی نیست
فقط کا***ت در نوع دستی رنج مناسب رو انتخاب کنید

در نوع اتوماتیک که دیگه خیلی بهتر و راحتر است رنج رو روی اهم قرار دهید و تمام

70901

[M.Salehi]

تست دیود با مولتی متر

دیودها انواع مختلفی با مصارف گوناگون دارند ولی بصورت کلی برای تست دیود با مولتی متر باید
حالت تست دیود که روی مولتی متر مشخص شده رو انتخاب کنید
یک قانون کلی برای تست دیود وجود دارد
اونم اینه که باید از یک طرف مقداری رو نشون بده و از طرف دیگه هیچ عددی رو نشون نده

به تصاویر زیر دقت کنید

7090270903

چنانچه از هیچ طرف اهمی نشان داده نشد یا از هردو طرف مقداری نشون داده شد دیود مورد نظر خراب بوده و باید تعویض شود

نحوه تست دیود با مولتی متر دیجیتال هم چندان فرقی نمیکند
رنج رو روی تست دیود قرار دهید مانند تصاویر زیر

70905 70906

موفق باشید

[M.Salehi]

خوب تا اینجا تقریبا تست های عمومی که با مولتیمتر دیجیتال و آنالوگ انجام میشه رو گفتیم

لازم ذکر هست در مولتی مترهای پیشرفته و حرفه ای علاوه بر امکانات ذکر شده خازن سنج فرکانس متر حرارت سنج تست ترانزیستور .... نیز طراحی شده

در ادامه بحث به شرح قطعات بکار رفته در لوازم الکترونیکی می پردازیم
و دوباره نکاتی در باره خواندن مقادیر اونها و یا تست با مولتی متر خواهیم داشت

[M.Salehi]

انواع مقاومت و طریقه خواندن مقادیر اونها

مقاومت قطعه ای است که در انواع مختلف تولید میشود و موارد مصرف گوناگونی دارد

مقاومتهای معمولی کربنی که مقدار اون برحسب نوارهای رنگی روی اون مشخص میشود


70932

مقاومتهای آجری یا سیمی که مقدار اونها روی اون نوشته میشود و اکثرا در واتهای بالا تولید میشود


70933

مقاومتهای SMD که امروزه اکثرا در دستگاههای ظریف و دقیق بکار میرود و مقادیر اون روی قطعه نوشته میشود


70934
اما نحوه خواندن مقدار مقاومت

واحد اندازه گیری مقاومت اهم میباشد که به ترتیب اهم / کیلو اهم / مگا اهم تعریف شده که در تصوی زیر توضیح داده شده


70935

در جدول زیر مقاومتهای استاندارد تولید شده رو به ترتیب از سمت چپ مشاهده میکنید

توضیح بدم که مثال اولین مقاومت که قهوه ای سیاه نقره ای هست جلوش نوشته شده R10 مقدار اون 0.1 اهم است
از ردیف اول مقاومت دوم که قهوه ای سیاه طلایی هست جلوش نوشته 1R0 مقدار اون 1 اهم است
از ردیف اول مقاومت سوم قهوه ای سیاه سیاه جلوش نوشته 10R مقدار اون 10 اهم است

و به ترتیب با توجه به جدول اگه کمی دقت کنید خیلی راحته تمام مقاومتها رنگ و مقدارش مشخص شده


70936
لازم به ذکر هست رنگ چهارم که معمولا یا طلایی یا نقره ای رنگ است نشان دهنده تولرانس یا درصد خطای مقاومت است

به مثالهای زیر توجه کنید


7093870937

مقاومتهایی با 5 و یا 6 نوار رنگی وجود دارد که نحوه خوندن اونها بصورت تصویر زیر است


70939

مقاومتهای آجری نیز در اندازه های مختلف تولید میشود

70915

معمولا مقدار اهم و وات مقاومت آجری روی اون نوشته میشود


مقاومتهای SMD

در جدول زیر مقاومتهای استاندارد تولید شده به ترتیب نوشته شده

70918

نکته قابل توجه اینجاست : مقادیر نوشته شده روی مقاومت SMD به صورت که دیده میشود نیست!!
برای مثال : نوشته شده 100 این به این معنی نیست که مقدار مقاومت 100 اهم است بلکه مقدار واقعی آن 10 اهم میباشد

برای روشنتر شدن موضوع به مثالهای زیر توجه کنید

70919

تصاویر بالا بخوبی گویای نحوه خواندن مقاومتهای SMD هستند
در اینجا یک نوع دیگه کد گزاری 4 شماره ای معرفی میشود که در برخی مدارات استفاده شده

70920

تو این مدل کد مقاومتها برای مثال روی مقاومت نوشته 1623 در این حالت مقدار مقاومت به این صورت محاسبه میشود
162.000 اهم یعنی مقدار مقاومت 162 کیلو اهم است

یه مثال دیگه روی مقاومت نوشته 4992 مقدار این مقاومت برابر است با
49.900 یعنی 49.9 کیلو اهم

برای درک بهتر مقاومتهای سه رقمی و چهار رقمی به تصویر و مثال زیر توجه کنید

70921

در برخی مدارات الکترونیک مقدار مقاومتها بصورت کد نوشته میشه برای دانستن مقدار آنها باید از جدول زیر کد رو پیدا کرده
و مقدار مقاومت رو بدونید

70927
70928
70929
70930

موفق باشید

[M.Salehi]

انواع دیگر مقاومت

RESISTOR NETWORKS
یا مقاومت شبکه ای

70940

طبق تصویر این نوع مقاومتها چند عدد مقاومت به صورت سری یا موازی داخل یک قاب قرار میگیرد


یک نوع مقاومت که به PTC معروف است و دونوع دوپایه و سه پایه دارد
بیشتر در مدار تلوزیون و مانیتورهای قدیمی استفاده میشود

70941

یک نکته درمورد سری و موازی بسته شدن دو مقاومت

وقتی دو عدد مقاومت به حالت سری SERIES بسته شود مجموع مقدار دو مقاومت حاصل اندازه گیری خواهد شد

70943

وقتی دو مقاومت با مقدار مساوی بصورت موازی PARALLEL بسته شود حاصل آن تقریبا میانگین نصف آنها خواهد شد

70944

موفق باشید

[M.Salehi]

انواع مختلف دیود و کاربرد اونها در مدار


71201

دیود ها یکی از پر مصرفترین قطعات در مدارات الکترونیک هستند که هر کدام برای وظیفه خاصی روی مدار قرار می گیرد

دیودها جریان الکتریکی را در یک جهت از خود عبور می‌‌دهند و در جهت دیگر در مقابل عبور جریان از خود مقاومت بالایی نشان می‌‌دهند...مقدار ولتاژی که باعث می‌شود تا دیود شروع به هدایت جریان الکتریکی نماید ولتاژ آستانه یا (forward voltage drop) نامیده می‌شود که چیزی حدود 0.6 تا 0.7 ولت می‌‌باشد.

از موارد عمومی استفاده دیود برای تبدیل برق ac به dc هست که در اکثر دستگاهای الکترونیکی بکار رفته

مثال اگه در مسیر جریان خروجی یک ترانس معمولی 12 ولت از یک عدد دیود معمولی مثلا 1n4007 استفاده کنیم در این حالت مانند تصویر زیر


71202
یک مدار HALF WAWE RECTIFIER یا یکسو کننده نیم سیکل ساخته ایم

برای منبع تغذیه معمولا از چهار دیود که به اصطلاح پل دیود گفته میشود استفاده می شود
مانند تصویر زیر


71203

در این حالت ما FULL WAWE RECTIFIER یا یکسو کننده تمام سیکل ساختیم که البته برای صافتر شدن جریان خروجی
از یک خازن الکترولیتی با ظرفیت بالا استفاده می کنیم که هر چه مقدار ظرفیت خازن بیشتر باشد جریان DC صافتری خواهیم داشت

اگه یک دیود از چهار دیود ما خراب یا از مدار قطع شود مانند تصویر زیر


71204

مدار یکسو کننده ما از کار میافتد

[M.Salehi]

دیود واراکتور یا (واریکاپ)
71205
یکی از انواع دیودها که در مدارات الکترونیک بکار رفته دیود واراکتور یا دیود تنظیمی است
معمولا دیود واراکتور در آمپلی فایرهای پارامتری اسیلاتور های کنترل شده با ولتاژ استفاده میشود در برخی موارد از این دیود
برای یکسو سازی استفاده میشود

دیود واراکتور در بایاس معکوس استفاده میشود پس جریانی از این دیود نمیگذرد
ولی زمانی که پهنای ناحیه تخلیه بر اثر ولتاژ بایاس دیود تغییر کند میزان ظرفیت خازنی دیود نیز تغییر میکند. عموما پهنای ناحیه
تخلیه به مجذور ولتاژ اعمالی بستگی دارد و ظفیت خازنی دیود نسبت معکوسی با پهنای ناحیه تخلیه دارد
بنابر این ظرفیت خازنی دیود با مجذور ولتاژ وردی نسبت معکوس دارد

[M.Salehi]

دیود زینرZENER DIODES و کاربرد اون در مدارات الکترونیک

71206


دیود زنر هم مانند دیود معمولی از اتصال دو کریستال P,N ساخته می شود. جنس نیمه هادی های این دیود از سیلیکون بوده و در بایاس موافق، مانند یک دیود معمولی سیلیکونی است.

برخلاف دیود های معمولی که در بایاس مخالف، که در منطقه ی شکست آسیب می بینند، دیود زنر به گونه ای ساخته می شود تا بتواند در منطقه ی شکست کار کند.
وقتی ولتاژ بایاس مخالف دو سر دیود را به تدریج افزایش دهیم، در یک ولتاژ خاص دیود شروع به هدایت می کند. با هادی شدن دیود ولتاژ دو سر دیود تقریباً ثابت می ماند و جریان عبوری از دیود افزایش می یابد.
ولتاژی که دیود زنر به ازای آن در بایاس معکوس هادی می شود به (ولتاژ شکست زنر) معروف است.

[M.Salehi]

LED یا همون دیود نورانی

نوع دیگر دیود.. LED هست که در اکثر مدارات الکترو نیک بکار رفته که دارای انواع و رنگهای مختلف هست

7173771736

شکل مداری دیود که در نقشه مشخص میشود مانند تصویر زیر هست

71738

تشریح اجزا داخلی یک ال ای دی

71739
تشریح اجزا سازنده بصورت فارسی

71740

ولتاژ کار الیدی ها متفاوت هست ولی معمولا بین 2.5تا 3.5 ولت هست
71745

LED امروزه در صنعت الکترونیک کاربردهای زیادی دارد یکی از عمده ترین مصارف این قطعه برای روشنایی بک لایت تلوزیونهای الیدی بکار میرود

71741

LED بدلیل مصرف کم انرژی و نور زیاد در ساخت انواع پروژکتور و لامپهای خانگی نیز استفاده میشود

7174271743

یکی از مصارف عمده الیدی در ساخت تابلو روان که امروزه در اکثر مغازه ها و ادارات قابل مشاهده هست

71744

و هزاران مورد دیگه که از این قطعه میشه استفاده کرد

[M.Salehi]

اپتوکوپلر OPTO COUPLERS

ساختمان داخلی اپتوکوپلر از یک الیدی و یک ترانزیستور تشکیل شده

optocoupler یک قطعه الکترونیکی است که به صورت ICتولید میشود. کار اصلی اپتوکاپلر ایزوله کردن دو نقطه از مدار با استفاده از نور میباشد. همانطور که از نام آن مشخص است، وظیفه آن کوپل کردن یا اتصال دو نقطه از طریق نور میباشد، به عنوان مثال اگر بخواهیم از طریق میکرو مستقیما به موتوری فرمان بدهیم یا رله ای را فعال کنیم ممکن است عمکرد موتور باعث ایجاد نویز شده و بر روی عملکرد میکرو یا مدار فرمان تاثیر بگذارد و باعث اختلال در سیستم شود.

اپتوکوپلر ها در انواع 4 پایه و 6 پایه ساخته میشوند

7174671747

ساختمان داخلی اپتو کوپلر به شرح زیر هست

71748

[M.Salehi]

معرفی انواع خازن ها

خازن وسيله‌ای الکتريکی است که در مدارهای الکتريکی اثر خازنی ايجاد می‌کند. اثر خازنی خاصيتی است که سبب می‌شود مقداری انرژی الکتريکی در يک ميدان الکترواستاتيک ذخيره شود و بعد از مدتی آزاد گردد.

به تعبير ديگر ، خازنها المانهايی هستند که می‌توانند مقداری الکتريسيته را به صورت يک ميدان الکترواستاتيک در خود ذخيره کنند. همانگونه که يک مخزن آب برای ذخيره کردن مقداری آب مورد استفاده قرار

می‌گيرد. خازنها به اشکال گوناگون ساخته می‌شوند و متداولترين آنها خازنهای مسطح هستند. اين نوع خازنها از دو صفحه هادی که بين آنها عايق يا دی الکتريک قرار دارد. صفحات هادی نسبتا بزرگ هستند و در

فاصله‌ای بسيار نزديک به هم قرار می‌گيرند. دی الکتريک انواع مختلفی دارد و با ضريب مخصوصی که نسبت به هوا سنجيده می‌شود، معرفی می‌گردد. اين ضريب را ضريب دی الکتريک می‌نامند. خازنها به دو دسته

کلی ثابت و متغير تقسيم بندی می‌شوند. خازنها انواع مختلفی دارند و از لحاظ شکل و اندازه با يک ديگر متفاوت‌اند. بعضی از خازنها از روغن پر شده و بسيار حجيم‌اند. برخی ديگر بسيار کوچک و به اندازه يک دانه

عدس می‌باشند. خازنها بر حسب ثابت يا متغير بودن ظرفيت به دو گروه تقسيم می‌شوند: خازنهای ثابت و خازنهای متغير.



1) خازنهای ثابت: اين خازنها دارای ظرفيت معينی هستند که در وضعيت معمولی تغيير پيدا نمی‌کنند. خازنهای ثابت را بر اساس نوع ماده دی الکتريک به کار رفته در آنها تقسيم بندی و نام گذاری می‌کنند و از آنها در

مصارف مختلف استفاده می‌شود. از جمله اين خازنها می‌توان انواع سراميکی ، ميکا ، ورقه‌ای ( کاغذی و پلاستيکی ) ،الکتروليتی ، روغنی ، گازی و نوع خاص فيلم (Film) را نام برد. اگر ماده دی الکتريک طی

يک فعاليت شيميايی تشکيل شده باشد آن را خازن الکتروليتی و در غير اين صورت آن را خازن خشک گويند. خازنهای روغنی و گازی در صنعت برق بيشتر در مدارهای الکتريکی برای راه اندازی و يا اصلاح ضريب

قدرت به کار می‌روند. بقيه خازنهای ثابت دارای ويژگيهای خاصی هستند.



2)‌ خازنهای متغير: به طور کلی با تغيير سه عامل می‌توان ظرفيت خازن را تغيير داد: "فاصله صفحات" ، "سطح صفحات" و "نوع دی الکتريک". اساس کار خازن متغير بر مبنای تغيير سطح مشترک صفحات خازن

يا تغيير ضخامت دی الکتريک است، ظرفيت يک خازن نسبت مستقيم با سطح مشترک دو صفحه خازن دارد. خازنهای متغير عموما ازنوع عايق هوا يا پلاستيک هستند. نوعی که به وسيله دسته متحرک (محور) عمل

تغيير ظرفيت انجام می‌شود "واريابل" نامند و در نوع ديگر اين عمل به وسيله پيچ گوشتی صورت می‌گيرد که به آن "تريمر" گويند. محدوده ظرفيت خازنهای واريابل 10 تا 400 پيکو فاراد و در خازنهای تريمر از 5

تا 30 پيکو فاراد است. از اين خازنها در گيرنده‌های راديويی برای تنظيم فرکانس ايستگاه راديويی استفاده می‌شود.



انواع خازن هاي ثابت:


*‌ خازن سراميکی

763237632476325

خازن سراميکی (Ceramic capacitor) معمولترين خازن غير الکتروليتی است که در آن دی الکتريک بکار رفته از جنس سراميک است. ثابت دی الکتريک سراميک بالا است، از اين رو امکان ساخت خازنهای

با ظرفيت زياد در اندازه کوچک را در مقايسه با ساير خازنها بوجود آورده ، در نتيجه ولتاژ کار آنها بالا خواهد بود. ظرفيت خازنهای سراميکی معمولا بين 5 پيکو فاراد تا 1/0 ميکرو فاراد است. اين نوع خازن به

صورت ديسکی (عدسی) و استوانه‌ای توليد می‌شود و فرکانس کار خازنهای سراميکی بالای 100 مگاهرتز است. عيب بزرگ اين خازنها وابسته بودن ظرفيت آنها به دمای محيط است، زيرا با تغيير دما ظرفيت خازن

تغيير می‌کند. از اين خازن در مدارهای الکترونيکی ، مانند مدارهای مخابراتی و راديويی استفاده می‌شود.

در مورد تست : خازنهای سرامیکی معمولا کمتر از نوع شیمیایی خازنها دچار خرابی میشوند البته بجز در ولتاژهای بالا مثال در تلوزیونها اطراف ترانس های ولتاژ و درقسمت پاور
دچار خرابی شده و مشکلاتی رو بوجود میاورند وسیله ای که برای تست خازن وجود دارد خازن سنج هست که یا بصورت دستگاه مجزا یا روی بعضی از مولتی مترها تعبیه شده

76326



مثلا روي خازني نوشته شده 103
در اين حالت ظرفيت خازن به اين شكل تشخيص داده مي شود
-عدد 1 عدد رقم است
-عدد 0 رقم دوم است
-عدد 3 تعداد صفرهايي است كه بايد جلوي دو رقم اول قرار دهيم تا عددي بدست آيد كه بر حسب پيكو فاراد است
در اين مثال عدد 103 را داريم كه مي شود 1000 پيكو فاراد .
پس هرگاه روي خازني نوشته شده بود 103 ظرفيت آن خازن 1000 پيكو فاراد است
در مورد خازن های عدسی می تواند این عدد فقط دورقم باشد

یه مقاله بصورت فایل pdf در مورد خواندن خازن سرامیکی تو قسمت آخر پست قرار داده شده

*‌ خازن ورقه‌ای


76328

در خازنهای ورقه‌ای از کاغذ و مواد پلاستيکی به سبب انعطاف پذيری آنها ، برای دی الکتريک استفاده می‌شود. اين گروه از خازنها خود به دو صورت ساخته می‌شوند:


- خازنهای کاغذی


76329


- دی الکتريک: اين نوع خازن از يک صفحه نازک کاغذ متخلخل تشکيل شده که يک دی الکتريک مناسب درون آن تزريق می‌گردد تا مانع از جذب رطوبت گردد. برای جلوگيری از تبخير دی الکتريک درون کاغذ ،

خازن را درون يک قاب محکم و نفوذ ناپذير قرار می‌دهند. خازنهای کاغذی به علت کوچک بودن ضريب دی الکتريک عايق آنها دارای ابعاد فيزيکی بزرگ هستند، اما از مزايای اين خازنها آن است که در ولتاژها و

جريانهای زياد می‌توان از آنها استفاده کرد.



* خازن پلاستيکی


76330

در اين نوع خازن از ورقه‌های نازک پلاستيک برای دی الکتريک استفاده می‌شود. ورقه‌های پلاستيکی همراه با ورقه‌های نازک فلزی (آلومينيومی) به صورت لوله ، در درون قاب پلاستيکی بسته بندی می‌شوند.

امروزه اين نوع خازنها به دليل داشتن مشخصات خوب در مدارات زياد به کار می‌روند. اين خازنها نسبت به تغييرات دما حساسيت زيادی ندارند، به همين سبب از آنها در مداراتی استفاده می‌کنند که احتياج به خازنی با

ظرفيت ثابت در مقابل حرارت باشد. يکی از انواع دی الکتريکهايی که در اين خازنها به کار می‌رود پلی استايرن (Polystyrene) است، از اين رو به اين خازنها "پلی استر" گفته می‌شود که از جمله رايج‌ترين

خازنهای پلاستيکی است. ماکزيمم فرکانس کار خازنهای پلاستيکی حدود يک مگا هرتز است.




* خازن ميکا

76331

76332


در اين نوع خازن از ورقه‌های نازک ميکا در بين صفحات خازن (ورقه‌های فلزی – آلومينيوم) استفاده می‌شود و در پايان ، مجموعه در يک محفظه قرار داده می‌شوند تا از اثر رطوبت جلوگيری شود. ظرفيت خازنهای

ميکا تقريبا بين 01/0 تا 1 ميکرو فاراد است. از ويژگيهای اصلی و مهم اين خازنها می‌توان داشتن ولتاژ کار بالا ، عمر طولانی و کاربرد در مدارات فرکانس بالا را نام برد.





* خازن الکتروليتی


76333


اين نوع خازنها معمولاً در رنج ميکرو فاراد هستند. خازنهای الکتروليتی همان خازنهای ثابت هستند، اما اندازه و ظرفيتشان از خازنهای ثابت بزرگتر است. نام ديگر اين خازنها، شيميايی است. علت ناميدن آنها به اين

نام اين است که دی ‌الکتريک اين خازنها را به نوعی مواد شيميايی آغشته می‌کنند که در عمل ، حالت يک کاتاليزور را دارا می‌باشند و باعث بالا رفتن ظرفيت خازن می‌شوند. برخلاف خازنهای عدسی ، اين خازنها

دارای قطب يا پايه مثبت و منفی می‌باشند. روی بدنه خازن کنار پايه منفی ، علامت - نوشته شده است. مقدار واقعی ظرفيت و ولتاژ قابل تحمل آنها نيز روی بدنه درج شده است .خازنهای الکتروليتی در دو نوع

آلومينيومی و تانتاليومی ساخته می‌شوند.



* خازن آلومينيومی

76334

اين خازن همانند خازنهای ورقه‌ای از دو ورقه آلومينيومی تشکيل شده است. يکی از اين ورقه‌ها که لايه اکسيد روی آن ايجاد می‌شود "آند" ناميده می‌شود و ورقه آلومينيومی ديگر نقش کاتد را دارد. ساختمان داخلی

آن بدين صورت است که دو ورقه آلومينيومی به همراه دو لايه کاغذ متخلخل که در بين آنها قرار دارند هم زمان پيچيده شده و سيمهای اتصال نيز به انتهای ورقه‌های آلومينيومی متصل می‌شوند. پس از پيچيدن ورقه‌ها

آن را درون يک الکتروليت مناسب که شکل گيری لايه اکسيد را سرعت می‌بخشد غوطه‌ور می‌سازند تا دو لايه کاغذ متخلخل از الکتروليت پر شوند. سپس کل مجموعه را درون يک قاب فلزی قرار داده و با يک پولک

پلاستيکی که سيمهای خازن از آن می‌گذرد محکم بسته می‌شود.



* خازن تانتاليوم

76335

76336

در اين نوع خازن به جای آلومينيوم از فلز تانتاليوم استفاده می‌شود زياد بودن ثابت دی الکتريک اکسيد تانتاليوم نسبت به اکسيد آلومينيوم (حدودا 3 برابر) سبب می‌شود خازنهای تانتاليومی نسبت به نوع آلومينيومی

درحجم مساوی دارای ظرفيت بيشتری باشند. محاسن خازن تانتاليومی نسبت به نوع آلومينيومی بدين قرار است:


1. ابعاد کوچکتر

2. جريان نشتی کمتر

3. عمر کارکرد طولانی



از جمله معايب اين نوع خازن در مقايسه با خازنهای آلومينيومی عبارتند از:

- خازنهای تانتاليوم گرانتر هستند.

- نسبت به افزايش ولتاژ اعمال شده در مقابل ولتاژ مجاز آن ، همچنين معکوس شدن پلاريته حساس ترند.

- قابليت تحمل جريانهای شارژ و دشارژ زياد را ندارند.

- خازنهای تانتاليوم دارای محدوديت ظرفيت هستند (حد اکثر تا 330 ميکرو فاراد ساخته می شوند)




* خازن کاغذی

خازنهای کاغذی به دلیل ارزان بودن و اندازه کوچکشان مورد استفاده فراوان قرار می گیرند . جنس دی الکتریک آنها کاغذ آغشته به پارافین است و در ولتاژ پیش از 600 ولت مورد استفاده قرار می گیرند . صفحات

این خازنها به صورت نوارهای صاف و طویل از جنس ورقه های قلع است . کاغذ آغشته به پارافین بین دو صفحه ، حکم دی الکتریک را دارد و این هر سه بصورت لوله ، پیچیده شده اند و داخل یک استوانه قرار می

گیرند .



* خازن هوا

76337


خازنی است که دی الکتریک آن هوا است و بیشتر برای انتخاب فرکانس مناسب در گیرنده ها با یک سلف به طور موازی بسته می شود . این گونه خازنها از چندین صفحه متحرک اند . صفحات به صورت یک در میان

به فاصله منظم از یک دیگر قرار دارند . با چرخش محور که به صفحات متحرک کتصل است ، صفحات متحرک بین صفحات ثابت حرکت می کنند ، سطح موثر صفحات تغییر می کند و در نتیجه ، ظرفیت خازن نیز

متناسب با گردش محور تغییر می کند .





* خازن تریمر

76338

76339


این خازنها بسیار کوچک اند و در مدارها بکمک پیچ گوشتی می توان آنها را تنظیم کرد . با تغییر دادن فاصله بین صفحات ، ظرفیت خازن تغییر می کند . ماده عایق این خازنها معمولا میکا یا سرامیک است . از این

خازنها در فرکانس های بالا استفاده فراوان می شود .

[M.Salehi]

ترانزیستور چیست و انواع اون و روش تست اونها

78991

ترانزیستور یکی از مهمترین قطعات الکترونیکی می‌باشد. ترانزیستور یکی از ادوات حالت جامد است که از مواد نیمه رسانایی مانند سیلسیم و
ژرمانیم ساخته می‌شود. یک ترانزیستور در ساختار خود دارای پیوندهای پیوند نوع N و پیوند نوع P می‌باشد.


ترانزیستورهای جدید به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: ترانزیستورهای اتصال دو قطبی (BJT) و ترانزیستورهای اثر میدانی (FET). اعمال جریان

در BJTها و ولتاژ در FETها بین ورودی وترمینال مشترک رسانایی بین خروجی و ترمینال مشترک را افزایش می‌دهد، از اینرو سبب کنترل جریان

بین آنها می‌شود. مشخصات ترانزیستورها به نوع آن بستگی دارد. لغت «ترانزیستور» به نوع اتصال نقطه‌ای آن اشاره دارد، اما انی سمبل قدیمی با

سمبل‌هایی را کردند که اختلاف ساختار ترانزیستور دوقطبی را به صورت دقیقتر نشان می‌داد، اما این ایده خیلی زود رها شد. در مدارهای آنالوگ،

ترانزیستورها در تقویت کننده‌ها استفاده می‌شوند، (تقویت کننده‌های جریان مستقیم، تقویت کننده‌های صدا، تقویت کننده‌های امواج رادیویی) و منابع

تغذیه تنظیم شده خطی. همچنین از ترانزیستورها در مدارات دیجیتال بعنوان یک سوئیچ الکترونیکی استفاده می‌شود، اما به ندرت به صورت یک قطعه

جدا، بلکه به صورت بهم پیوسته در مدارات مجتمع یکپارچه بکار می‌روند. مداراهای دیجیتال شامل گیتهای منطقی . حافظه با دسترسی تصادفی

(RAM)، میکرپروسسورها پردازندهای سیگنال دیجیتال (DSPs) هستند. ترانزیستور می‌تواند به عنوان سوییچ نیز کار کند. ترانزستور سه پایه

دارد.


شکل مداری ترانزیستور

78994



ترانزیستور معمولی از سه کریستال نوع N و P تشکیل یافته است.ترتیب قرار گرفتن کریستال های P و N در کنار هم میتواند به دو صورت PNP و

NPN باشد(مطابق شکل زیر) و از ا (http://wikipower.ir)ین رو میتوان نتیجه گرفت دو نوع ترانزیستور وجود دارد(ترانزیستور نوع NPN و ترانزیستور نوع PNP)

78995



ترانزیستور دارای سه پایه میباشد با نام های : امیتر ، بیس و کلکتورکه به صورت اختصار با حروف C ، B , E نشان داده میشود.


E : ” امیتر” یعنی منتشر کننده



B : “بیس” یعنی پایه



C : “کلکتور” یعنی جمع کننده


78996



برای تعیین پایه ها و نوع ترانزیستور عموما دو روش وجود دارد:


۱- استفاده از اهمتر عقربه ای جهت تعیین پایه ها و نوع ترانزیستور



۲- استفاده از مولتی متر دیجیتال جهت تعیین پایه ها و نوع ترانزیستور


۱-استفاده از اهمتر عقربه ای :



چون هر ترانزیستور معادل دو دیود است می توان با استفاده از این خاصیت برای تشخیص پایه بیس استفاده نمود.یک پایه در ترانزیستور وجود دارد که نسبت به دو پایه ی دیگر مانند یک دیود عمل می کند،یعنی ا (http://wikipower.ir)هم متر از یک جهت اهم کم را نشان می دهد و با عوض کردن سیم های اهم متر،مقدار مقاومت نشان داده شده به وسیله اهم متر،زیاد است، این پایه بیس ترانزیستور است.

با مشخص شدن بیس نوع ترانزیستور را می توان تععین نمود.حالتی که اهم متر ا (http://wikipower.ir)هم کم را (http://wikipower.ir) نشان میدهد اگر سیم منفی واقعی اهم متر به بیس وصل باشد نوع ترانزیستور مثبت (PNP ).اگر در حالت اهم کم سیم مثبت واقعی اهم متر به بیس وصل باشد نوع ترانزیستور منفی (NPN) است.برای تعیین کلکتور و امیتر ترانزیستور می توان مقاومت بین بیس و دو پایه ی دیگر را اندازه گرفت.مقاومت بیس کلکتور کم تر از مقاومت بیس امیتر است.
۲- استفاده از مولتی متر دیجیتال :

از مولتی متر دیجیتالی در وضعیت تست دیود برای تست ترانزیستور استفاده می کنند.مانند حالت تست دیود ، وقتی دیود بیس امیتر یا دیود بیس کلکتور در بایاس موافق قرار گیرند ولتاژ بایاس موافق دیود روی صفحه نمایش نشان داده خواهد شد.در بایاس مخالف ولتاژ بایاس مخالف دیود روی صفحه نمایش ظاهر می شود.

در شکل زیر حالت های گوناگون تست ترانزیستور به کمک اهم متر را مشاهده میکنید:



http://wikipower.ir/wp-content/uploads/2013/03/%D8%AA%D8%B3%D8%AA-%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D 9%88%D8%B1-_www.wikipower.ir_.jpg (http://wikipower.ir/%d8%aa%d8%b9%db%8c%db%8c%d9%86-%d9%be%d8%a7%db%8c%d9%87-%d9%87%d8%a7-%d9%88-%d9%86%d9%88%d8%b9-%d8%aa%d8%b1%d8%a7%d9%86%d8%b2%db%8c%d8%b3%d8%aa%d 9%88%d8%b1/%d8%aa%d8%b3%d8%aa-%d8%aa%d8%b1%d8%a7%d9%86%d8%b2%db%8c%d8%b3%d8%aa%d 9%88%d8%b1-_www-wikipower-ir/)




دو شکل سمت راست تست پیوند BC و دو شکل سمت چپ تست پیوند BE را نشان میدهد.از سمت راست اولین شکل بایاس مخالف بعدی بایاس موافق ،سومین شکل بایاس مخالف و آخرین شکل (شکل سمت چپ) بایاس موافق این پیوندها را نشان میدهد.
در یک ترانزیستور معیوب اگر اتصال بیس امیتر یا اتصال بیس کلکتور آن قطع باشد در این صورت مولتی متر ولتاژ بایاس مخالف را نشان می دهد.




http://wikipower.ir/wp-content/uploads/2013/03/%D8%AA%D8%B3%D8%AA-%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D 9%88%D8%B1-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%88%D8%A8-_www.wikipower.ir_.jpg

(http://wikipower.ir/%d8%aa%d8%b9%db%8c%db%8c%d9%86-%d9%be%d8%a7%db%8c%d9%87-%d9%87%d8%a7-%d9%88-%d9%86%d9%88%d8%b9-%d8%aa%d8%b1%d8%a7%d9%86%d8%b2%db%8c%d8%b3%d8%aa%d 9%88%d8%b1/%d8%aa%d8%b3%d8%aa-%d8%aa%d8%b1%d8%a7%d9%86%d8%b2%db%8c%d8%b3%d8%aa%d 9%88%d8%b1-%d9%85%d8%b9%db%8c%d9%88%d8%a8-_www-wikipower-ir/)
ترانزیستور به 3 صورت در مدار خراب میشود

یا شرط میشود یعنی اتصال کوتاه شدن

در صورت ا (http://wikipower.ir)تصال کوتاه بودن بیس امیتر یا بیس کلکتور مولتی متر(اهم متر) ولتاژ ((صفر)) را نشان خواهد داد.

دوم نشتی دارد

سوم اینکه اهم متر در دوحالت بایاس مخالف و موافق بی نهایت نشان میدهد


ترانزیستور در مدارت مختلف برای کارهای مختلفی استفاده میشه
از لحاظ شکل ظاهری هم با هم متفاوت هستند
در تصویر زیر نمونه های رایج رو می بینید

78997





ترانزیستور اثر میدانی ( فت ) - FET


78999

78998



همانگونه که از نام این المان مشخص است، پایه کنترلی آن جریانی مصرف نمی کند و تنها با اعامل ولتاژ و ایجاد میدان درون نیمه هادی ، جریان

عبوری از FET کنترل می شود. به همین دلیل ورودی این مدار هیچ کونه اثر بارگذاری بر روی طبقات تقویت قبلی نمی گذارد و امپدانس بسیار

بالایی دارد.



فت دارای سه پایه با نهامهای درِین D - سورس S و گیت G است که پایه گیت ، جریان عبوری از درین به سورس را کنترل می نماید. فت ها دارای

دو نوع N کانال و P کانال هستند. در فت نوع N کانال زمانی که گیت نسبت به سورس مثبت باشد جریان از درین به سورس عبور می کند . FET

ها معمولاً بسیار حساس بوده و حتی با الکتریسیته ساکن بدن نیز تحریک می گردند. به همین دلیل نسبت به نویز بسیار حساس هستند.



نوع دیگر ترانزیستورهای اثر میدانی MOSFET ها هستند ( ترانزیستور اثر میدانی اکسید فلزی نیمه هادی -Metal-Oxide Semiconductor Field Efect Transistor ) یکی از اساسی ترین مزیت های ماسفت ها نویز کمتر آنها در مدار است.


فت ها در ساخت فرستنده باند اف ام رادیو نیز کاربرد فراوانی دارند. برای تست کردن فت کانال N با مالتی متر ، نخست پایه گیت را پیدا می کنیم. یعنی

پایه ای که نسبت به دو پایه دیگر در یک جهت مقداری رسانایی دارد و در جهت دیگر مقاومت آن بی نهایت است. معمولاً مقاومت بین پایه درین و گیت

از مقاومت پایه درین و سورس بیشتر است که از این طریق می توان پایه درین را از سورس تشخیص داد.



http://sites.google.com/site/cmosir/A.0081.1.gif



امروزه در اکثر مدارات دیجیتال از ترانزیستورهای SMD استفاده میشود

79000
79001

تست این مدل هم مانند نوع معمولی میباشد

شماره ترانزیستور های SMD با روش کد نوشته میشود مانند مثال زیر

79002

برای دانلود کتاب کد SMDکلیک کنید (http://kiansat.kim/showthread.php?t=76482&p=369799#post369799)

[M.Salehi]

ترایاک
79023 79024


ساده ترین کاربرد این المان به عنوان یک دیمر است.دیمر مدار تغییر دهنده روشنایی یک لامپ است.

گرچه به این مدار میتوان یک رگولاتور ولتاژ نیز گفت.


عمدتا از عناصر نیمه هادی مانند ترایاک ها به عنوان ابزار کلید زنی (سوئیچینگ) استفاده می شود، در واقع این المان ها می توانند سطوح ولتاژ و جریان بالا را سوئیچ کنند
. ترایاک ها به طور گسترده ای در مدارات کنترل فاز AC به کار می روند.



دو پایه اصلی به نام های A1 و A2 (که مخفف Anode است) و یا MT1 و MT2 نیز نامیده می شوند (مخفف Main Terminal می باشد) و همچنین پایه ی سوم،

پایه ی کنترلی G (مخفف Gate) می باشد که برای تریگر کردن آسانتر جریان بین دو الکترود A1 و A2 به کار می رود.



روش تست ترایاک:


ابتدا تعیین پایه های آن پایه G نسبت به پایه A1 در هردو جهت راه می دهد ونسبت به A2 در هیچ جهتی راه نمی دهد

بنابراین A2 به راحتی مشخص می شود حال پایه ای را پیدا می کنیم که با تحریک آن در دوجهت دو پایه ی دیگر به هم راه دهد . آن پایه G است .

در این روش توجه داشته باشید در هنگام تحریک باید ترمینالهای مولتی متر از دوپایه تست شونده قطع نشود و فقط یک لحظه بدون آنکه ترمینالها قطع شود عمل تحریک توسط یکی از ترمینالها انجام شود .

79026

[M.Salehi]

تریستور یا SCR

79027

79028


اين قطعه (silicon controlled rectifiers) به عنوان كليد به كار ميرود. كليدي كه حركت مكانيكي ندارد درنتيجه عمر آن طولاني تر است.

تريستور داراي سه پايه به نامهاي (آندa) (كاتدk) و (گيتg) ميباشد.

پايه هاي آند و كاتد در واقع دو سر يك كليد هستند و پايه ي گيت هم نقش شستي كليد را دارد كه با زدن آن جريان الكتريكي قطع و وصل مي شود.

تريستور فقط از يك سو ميتواند جريان الكتريكي را هدايت كند. يعني آند هميشه بايد به طرف مثبت وكاتد به طرف منفي باشد.



بايد به اين نكته توجه كرد كه اگر تريستور در ولتاژ AC به كار برده شود فقط نيم سيكل را عبور ميدهد.




http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Thyristor.svg/600px-Thyristor.svg.png



تريستور در جريان DC:





اين قطعه در واقع كليدي است كه فقط در جريان DC دقيقآ مثل كليد معمولي عمل ميكند و در جريان هاي AC مثل كليد معمولي عمل نميكند.

ما در ايجا تريستور را در جريان DC در نظر ميگيريم.

براي روشن كردن تريستور (بسته شدن كليد) بايد پايه ي گيت را حداقل يك لحظه مثبت كنيم. براي اين كار ميتوانيم يك پالس مثبت به پايه ي گيت بدهيم.

اگر پايه ي گيت را با يك مقا ومت يك لحظه به پايه ي آند وصل كنيم تريستور مثل كليد بسته عمل ميكند (روشن مي شود) و بعد از جدا كردن پايه ي گيت از مقا ومتي كه طرف ديگر آن به آند خورده بود تريستور همچنان روشن خواهد ماند.

خاموش كردن تريستور:

اگر پايه ي گيت منفي شود تريستور خاموش مي شود. براي اين كار ميتوانيم يك پالس منفي به آن بدهيم. اگر پايه ي گيت را با يك مقا ومت به پايه ي كاتد وصل كنيم تريستور خاموش خواهد شد. در ضمن تريستور حداقل جرياني دارد و اگر جريان از آن حداقل كمتر شود آنگاه نيز تريستور خاموش ميشود.

پس اگر تريستور را با دادن پالس مثبت به گيت آن روشن كرديم و سپس پايه ي گيت را جدا كرديم (به هيچ جا وصل نبود) تا زماني كه گيت را منفي نكرديم يا جريان عبوري از تريستور (آند_ كاتد تريستور) از حداقل كمتر نشده تريستور خاموش نميشود.




http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/GTO_thyristor_equivalent.svg/200px-GTO_thyristor_equivalent.svg.png

مداری برای تست و روش کار تریستور در ولتاژ پایین

79029

[M.Salehi]

آشنایی با ترانزیستور IGBT

84802

SMD

84803

نوع صنعتی ترانزیستور IGBT

84804

تصویری از ساختار داخلی IGBT

84805




ترانزیستور دو قطبی با درگاه عایق‌شده یا IGBT (کوتاه‌شده Insulated Gate Bipolar Transistor) یک قطعه ی نیمه هادی قدرت بوده و در درجه اول به عنوان یک سوئیچ

الکترونیکی استفاده می شود. این سوئیچ، دارای بازدهی بالا بوده و می تواند از توان های چند kW تا چند MW و با سرعت چندین kHz تا چند صد کیلو هرتز، کار کند. این

ترانزیستور در بسیاری از لوازم مدرن از جمله خودروهای برقی، قطار، یخچال ها، تردمیل، دستگاه های تهویه مطبوع و حتی سیستم های استریو و تقویت کننده ها استفاده

می شود. همچنین در ساخت انواع اینورترها، ترانسهای جوش و UPS کاربرد دارد. شکل زیر ساختار داخلی و سمبل مداری IGBT را نشان می دهد.

ترانزیستور IGBT از ترکیب ترانزیستور های BJT و MOSFET بدست آمده است. بطوریکه از دید ورودی شما یک MOSFET را می بینید و از نظر خروجی یک BJT. در نتیجه، IGBT



دارای امپدانس ورودی بالا (گیت عایق) و قابلیت جریان دهی بالا (در خروجی) و تلفات کم می باشد.


شکل زیر شیوه ی کارکرد IGBT را نشان می دهد. اگر ولتاژ گیت، صفر باشد ترانزیستورخاموش است. با افزایش ولتاژ گیت، یک کانال از الکترون ها زیر گیت ایجاد می شود. اگر

اختلاف پتانسیل کلکتور-امیتر بزرگتر از صفر باشد، الکترون ها به سمت Anode می روند. پیوند pn در آنود، حفره ها را در خلاف جهت الکترون ها تزریق کرده و حفره ها توسط


الکترود Cathode جمع می شود. از آنجا که هم حفره ها و هم الکترون ها در ایجاد جریان سهیم هستند این قطعه، یک ترانزیستور دو قطبی است.


در پایین تاپیک مقاله ای کامل در مورد ترانزیستور IGBT از یک سایت معتبر قرار دادم
دوستان علاقه مند میتونن دانلود کنند

یک فیلم کوتاه هم در مورد
ازمایش با ترانزیستور IGBT(جایگزین ترانزیستور BJT و MOSFET)
ضمیمه کردم خالی از لطف نیست

[M.Salehi]

نحوه کار سنسور های مادون قرمز (http://roboticngo.com/%d8%b3%d9%86%d8%b3%d9%88%d8%b1-%d9%87%d8%a7%db%8c-%d9%85%d8%a7%d8%af%d9%88%d9%86-%d9%82%d8%b1%d9%85%d8%b2/)



104233

104234






در طبیعت ما رنگ هایی رو داریم که قابل دیدن هستند مثل : آبی ، زرد ، قرمز ، بنفش ، صورتی و … ، اما رنگ هایی هم وجود دارند که

دیده نمیشوند ، به نظر شما در رنگین کمان چند رنگ وجود دارد؟ ۷ رنگ !

بله در رنگین کمان ۷ رنگ وجود داره که دیده میشه ، که عبارت هستند از:

قرمز : نارنجی : زرد : سبز : آبی : نیلی : بنفش








اما آیا رنگ دیگری وجود ندارد ؟


جواب مثبت است ، دو رنگ دیگر وجود دارد که ما با چشم غیر مصلح ان را نمیبینیم آن رنگها ماواری بنفش (بالاتر از بنفش) و مادون قرمز


(پایین تر از قرمز ) است


در بازار الکترونیک شما با دیود های نوری به رنگ آبی زرد قرمز و … برخورد کرده اید و حتما از آنها استفاده هم میکنید ، به همین

صورت دیود هایی داریم که نور مادون قرمز تولید میکنند که اگر انها را روشن کنید با چشم غیر مصلح دیده نمیشود و حتما باید با دوربین

عکاسی یا فیلم برداری به آن نگاه کنیم ؛ به همین ترتیب گیرنده هایی داریم که قادرند نور مادون قرمز و شدت آن را تشخیص دهند

اگر قبل از روشن کردن قرستنده در مقابل گیرنده با دستگاه مقاومت سنج (اهم متر) مقاومت دو سر گیرنده را اندازه بگیرید میبینید که مقاومت

زیادی حدود ۱۰۰ کیلواهم دارد که تقریبا مثل یک کلید باز عمل میکند ولی هنگامی که فرستند را در نزدیکی گیرنده روشن میکنید مقاومت بین

پایه های آن کم میشود و تقریبا مثل یک کلید بسته عمل می نماید .


وقتی کلید بسته است خروجی به صفر ولت و وقتی کلید باز است خروجی با مقاومت به ۵ ولت متصل میشود . حال اگر فرستنده دائما روشن

باشد و یک جسمی جلوی رسیدن نور را به گیرنده بگیرد باز هم کلید باز است چون نور فرستنده به گیرنده نرسیده که آنرا وصل کند.



از این روش ، ما در روبات تعقیب خط برای پیدا کردن خط مشکی کِدر روی زمینه سفید و براق استفاده میکنیم .

به این ترتیب که اگر نور به طور کامل منعکس شد خطی در کار نیست اما اگر نوری منعکس نشد یا خیلی کم منعکس شد متوجه میشویم که


روبات روی خط است .

[M.Salehi]

مقاومت الکتریکی چیست ؟

به هر قطعه یا عنصری که در مقابل عبور جریان الکتریکی از خود مخالفت نشان می دهد مقاومت الکتریکی گفته می شود . مقاومت الکتریکی را با حرف R که از کلمه Resistor گرفته شده است نشان می دهند . واحد اندازه گیری مقاومت الکتریکی اهم است که آن را با علامت Ω نشان می دهند . مقاومت ها در صنایع برق و الکترونیک از اهمیت بالایی برخوردارند و بیشتر به منظور محدود کردن جریان و تقسیم جریان و نیز ایجاد ولتاژهای مختلف در مدارات به کار گرفته می شود .
علائم اختصاری مقاومت الکتریکی در شکل (1) نشان داده شده است .



http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/res6.gif




شکل (1)

قاومت ها دارای مشخصه هایی هستند که این مشخصه ها برای طراحان مدارهای الکتریکی و الکترونیکی از اهمیت بالایی برخوردارند . مهمترین این مشخصه ها مقدار اهمی مقاومت یا همان مقدار مقاومت است و این مشخصه مقدار مقاومت را بر حسب واحد آن یعنی اهم بیان می کند و هر چه مقدار اهمی مقاومتی بیشتر باشد نشان دهنده این است که آن مقاومت در برابر عبور جریان الکتریکی از خود مخالفت بیشتری نشان می دهد و سبب افت جریان بیشتری در مدار می گردد . البته برای مقاومت های با مقدار اهمی زیاد معمولا از واحدهای بزرگتری مانند کیلو اهم ( kΩ ) و مگا اهم ( MΩ ) استفاده می کنند که مقدار آنها بر حسب اهم برابر است با :

1kΩ=1000Ω و 1MΩ=1000000Ω

مشخصه بعدی ، توان مجاز مقاومت است و منظور از آن بیشترین توانی است که یک مقاومت به طور دائم می تواند تحمل کند . زمانی که از یک مقاومت جریان عبور می کند در اثر برخورد الکترونها با اتمهای تشکیل دهنده مقاومت ، الکترونها مقداری از انرژی خود را از دست می دهند و این انرژی به صورت گرما در مقاومت ظاهر می شود . گرمای ایجاد شده در داخل مقاومت باید از مقاومت خارج گردد وگرنه در اثر برخوردهای مکرر الکترونها با اتمهای تشکیل دهنده مقاومت ، گرمای زیادی در داخل مقاومت ایجاد می شود که سبب سوختن مقاومت می گردد . گرمای ایجاد شده در داخل مقاومت از طریق بدنه مقاومت به هوای اطراف منتقل می گردد و به این ترتیب از گرم شدن بیش از حد مقاومت و سوختن مقاومت جلوگیری می شود . اما نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که توان مجاز هر مقاومت با مساحت بدنه مقاومت و یا به عبارتی با حجم مقاومت نسبت مستقیم دارد یعنی هر چه یک مقاومت دارای حجم بیشتری باشد در واحد زمان می تواند حرارت بیشتری را به محیط اطراف انتقال دهد و در نتیجه دارای توان مجاز بیشتری می باشد . توان مجاز مقاومتها را یا روی مقاومتها می نویسند و یا با توجه به حجم مقاومتها ، میزان توان مجاز مقاومتها مشخص می شود . توان مجاز مقاومتها را می توان از روابط زیر بدست آورد .
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/res19.gif


که در این روابط P توان مجاز مقاومت ، V ولتاژ دو سر مقاومت ، I جریان عبوری از مقاومت و R مقدار اهمی مقاومت می باشد .
به عنوان مثال اگر مقدار اهمی یک مقاومت 10kΩ باشد و این مقاومت حداکثر جریان 10mA را بتواند تحمل کند مقدار توان مجاز این مقاومت چقدر است ؟



http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/formul2.gif

بنابراین توان مجاز این مقاومت 1 وات است .
همچنین با داشتن توان مجاز یک مقاومت می توان حداکثر جریان مجاز یک مقاومت به ازای یک ولتاژ معین را بدست آورد و یا می توان حداقل مقدار اهمی مجاز مقاومت را تعیین کرد . به عنوان مثال اگر به دو سر مقاومتی با توان 1 وات ، اختلاف پتانسیلی برابر 10 ولت اعمال کنیم حداکثر جریان مجاز گذرنده از این مقاومت چقدر خواهد بود ؟ و یا به عبارتی بیشترین جریانی که می تواند از این مقاومت عبور کند به شرطی که مقاومت آسیب نبیند چقدر است ؟ همچنین حداقل مقدار اهمی مجاز این مقاومت چقدر می تواند باشد ؟



http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/formul3.jpg

بنابراین حداکثر جریان مجاز این مقاومت به ازای اختلاف پتانسیل 10 ولت ، برابر با 100 میلی آمپر می باشد یعنی اگر جریان گذرنده از این مقاومت از 100 میلی آمپر بیشتر شود گرمای ایجاد شده در داخل مقاومت از حداکثر گرمایی که مقاومت می تواند تحمل کند بیشتر می شود و در این صورت مقاومت می سوزد . برای تعیین حداقل مقدار اهمی مجاز این مقاومت نیز می توان به شکل زیر عمل کرد .



http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/formul4.jpg


بنابراین حداقل مقدار اهمی مجاز این مقاومت 100 اهم می باشد یعنی اگر مقدار اهمی این مقاومت کمتر از 100 اهم شود ، جریان گذرنده از مقاومت بیشتر از 100 میلی آمپر می شود و در نتیجه مقاومت می سوزد .
مقاومت هایی که در صنایع الکترونیک مورد استفاده قرار می گیرند معمولا دارای توان هایی به شرح زیر می باشند :
0.125w , 0.25w , 0.5w , 1w , 2w , 3w , 4w , 5w

اما سومین مشخصه یک مقاومت ، تلرانس (Tolerance) آن مقاومت است . منظور از تلرانس یک مقاومت حداکثر خطای مجاز یک مقاومت نسبت به مقدار نامی آن مقاومت می باشد که معمولا بر حسب درصد بیان می شود و به عبارت دیگر تلرانس یک مقاومت ، محدوده مقدار واقعی آن مقاومت را مشخص می کند . به عنوان مثال فرض کنید مقاومتی با مقدار نامی 1 کیلو اهم و تلرانس 10% داریم . در این صورت مقدار واقعی این مقاومت بین 1kΩ-(1kΩ×%10) =900Ω و 1kΩ+(1kΩ×%10)=1100Ω می باشد . مقدار تلرانس مقاومت ها یا به صورت عدد بر روی مقاومت ها نوشته می شود و یا در مقاومت های با نوارهای رنگی به وسیله یک نوار رنگی مشخص می شود که در این رابطه در ادامه توضیحات کافی داده خواهد شد .



انواع مقاومت های الکتریکی :

مقاومت های الکتریکی به دو دسته کلی مقاومت های ثابت و مقاومت های متغیر تقسیم می شوند . مقاومت های ثابت مقاومت هایی هستند که مقدار اهمی آنها همواره ثابت است و مقاومت های متغیر مقاومت هایی هستد که مقدار اهم آنها قابل تغییر است . مقاومت های ثابت خود به سه دسته تقسیم می شوند که این سه دسته عبارتند از :
1- مقاومت های کربنی ( ترکیبی )
2- مقاومت های سیمی ( سیم پیچی شده )
3- مقاومت های لایه ای




مقاومت های کربنی ( ترکیبی ) :

مقاومت های کربنی در اکثر مدارات الکترونیکی مورد استفاده قرار می گیرند که علت این امر قیمت پایین ، زمخت بودن و کوچک بودن این نوع مقاومت ها می باشد . البته این نوع مقاومت ها دو ضعف عمده دارند ، یکی این که در اثر عبور جریان از این نوع مقاومت ها حرارت نسبتا زیادی درون این مقاومت ها ایجاد می گردد و به همین دلیل در مدارات با جریان زیاد نمی توانند مورد استفاده قرار گیرند و دیگر این که معمولا تلرانس های بالایی دارند . نمونه هایی از این نوع مقاومت در شکل (2) نشان داده شده است . برای ساخت این نوع مقاومت ها معمولا پودر کربن را با مواد عایق مخلوط می کنند که نسبت مخلوط کردن این مواد مقدار اهمی مقاومت را تعیین می کند . سپس مخلوط حاصل را در یک استوانه کائوچویی قرار می دهند و دو سیم نیز برای اتصال مقاومت به مدار به دو سر مقاومت وصل می کنند همانند شکل (3) .



http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresiscarboni1.jpg




شکل (2)

http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresiscarboni2.jpg
شکل (3)




مقاومت های سیمی ( Wire Wound Resistor ) :
از پیچاندن سیم های مقاومت دار طویل به دور یک هسته ، مقاومت سیمی یا سیم پیچی شده ساخته می شود . معمولا یک روپوش سرامیکی یا پلاستیکی بر روی سیم های پیچیده شده بر روی هسته می کشند تا سیم ها آسیب نبینند . ساختمان داخلی مقاومت های سیمی در شکل های (4) و (5) نمایش داده شده است . همچنین نمونه ای از یک مقاومت سیمی در شکل (6) نمایش داده شده است .






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresissimi1.jpg

شکل (4)
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresissimi2.jpg
شکل (5)
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresissimi3.jpg





شکل (6)
این نوع مقاومت ها در دو نوع قدرتی و دقیق ساخته می شوند . نوع قدرتی در محدوده توان های 2 وات تا 250 وات ساخته می شود و می تواند جریان های زیاد را از خود عبور دهد . نوع دقیق نیز در محدوده توان های 0.25 وات تا 2 وات ساخته می شود و دارای تلرانس پایینی می باشد اما نمی تواند جریان های زیاد را از خود عبور دهد . معمولا اندازه فیزیکی مقاومت های سیمی که در جریان های زیاد مورد استفاده قرار می گیرند بزرگتر از اندازه فیزیکی مقاومت های سیمی است که برای کارهای دقیق و جریان پایین به کار می روند . مقاومت های سیمی قدرتی معمولا به شکل یک محفظه سیمان مانند که دارای سطح مقطع مربع یا مستطیل شکل است ساخته می شوند و به مقاومت های آجری معروفند . شکل خاص محفظه مقاومت های آجری این امکان را فراهم می آورد که برای خنک کردن آنها بتوان آنها را بر روی ورقه فلزی خنک کننده (Heat sink) قرار داد . در شکل (7) نمونه ای از این نوع مقاومت نشان داده شده است . یکی از ویژگی های خوب مقاومت سیمی این است که به هنگام سوختن شعله ور نشده و همچنین پس از سوختن ، کاملا قطع می شود . به همین دلیل ، در بسیاری از مدارها به عنوان مقاومت فیوزی (Fusible Resistor) استفاده می شود و به آن مقاومت حفاظتی (Safety Resistor) نیز می گویند . زیرا این مقاومت ها در حالت عادی به صورت یک مقاومت معمولی عمل می کنند و چنان چه جریان عبوری از آن از حد معینی بیشتر شود مانند یک فیوز قطع می شوند . در شکل (8) نمونه ای از این نوع مقاومت نشان داده شده است




.

http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresisajori.jpg
شکل (7)
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresisfiuzi.jpg





شکل (8)
مقاومت سیمی به سبب دارا بودن سیم پیچ ، دارای خاصیت اندوکتانس ( خودالقایی ) بوده که این نوعی عیب برای آن محسوب می شود زیرا در فرکانس های بالا ، مقاومت سیمی نسبت به مقدار نامی خود ، مقاومت بیشتری از خود نشان می دهد . البته در این گونه موارد توانسته اند با روش پیچیدن سیم به صورت دولایی یا بی فیلار (Bifilar) تا حد زیادی این مشکل را برطرف نمایند . در این روش سیم های رفت و برگشت در کنار هم قرار گرفته و عبور جریان های مساوی و مخالف هم تا حد زیادی خاصیت خودالقایی را کاهش می دهد . در شکل (9) پیچیدن سیم به روش بی فیلار بر روی استوانه عایق نشان دا ده شده است .






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axbifilar.jpg

شکل (9)





مقاومت های لایه ای :
این نوع مقاومت ها ، ترکیبی از مقاومت های سیمی و کربنی می باشند ، یعنی دقت مقاومت های سیمی را دارند ولی از نظر اندازه و قیمت به مقاومت های کربنی نزدیکند . مقاومت های لایه ای را معمولا با رسوب دادن نوار نازکی از ماده مقاومت بر روی یک لوله عایق از جنس سرامیک یا شیشه درست می کنند . برای اتصال مقاومت به مدار ، به دو انتهای لوله دو سیم رابط وصل می کنند و برای محافظت مقاومت نیز تمام آن را با ماده عایقی روکش می کنند . مراحل ساخت مقاومت لایه ای در شکل (10) نمایش داده شده است .





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresislayehi.jpg




شکل (10)
مقاومت های متغیر نیز خود به دو دسته کلی مقاومت های قابل تنظیم و مقاومت های وابسته ( تابع ) تقسیم می شوند .
مقاومت های متغیر قابل تنظیم عبارتند از :
1- پتانسیومتر
2- رئوستا





پتانسیومتر (Potentiometer) :

پتانسیومتر از یک المان مقاومتی دوار که درون محفظه ای قرار گرفته ، تشکیل شده است . این المان مقاومتی ممکن است به صورت سیمی ، لایه ای و یا کربنی باشد . دو ترمینال به دو انتهای این المان مقاومتی متصل است که مقدار مقاومت بین این دو ترمینال همواره ثابت و برابر مقدار اهمی المان مقاومتی است . بین این دو ترمینال ، یک ترمینال دیگر وجود دارد که به یک کنتاکت متحرک متصل است و این کنتاکت متحرک می تواند بر روی المان مقاومتی حرکت کند و سبب تغییر مقاومت بین ترمینال وسط و هر یک از ترمینال های کناری گردد . برای حرکت کنتاکت متحرک بر روی المان مقاومتی ، انتهای المان مقاومتی را به یک ولوم و یا به یک صفحه شیاردرا که توسط پیچ گوشتی قابل حرکت است متصل می کنند .





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axpotansiometer1.jpg
شکل (11)
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axpotansiometer2.jpg





شکل (12)
تغییر مقاومت بین ترمینال وسط و یکی از ترمینال های کناری می تواند نسبت به چرخش ولوم و یا صفحه شیاردار ، خطی و یا غیر خطی باشد که بر این اساس پتانسیومتر را خطی و یا غیر خطی می نامند . در یک پتانسیومتر خطی به ازای تغییرات یکسان ولوم و یا صفحه شیاردار ، تغییرات مقدار مقاومت بین ترمینال وسط و هر یک از ترمینال های کناری یکسان خواهد بود . به عنوان مثال در یک پتانسیومتر خطی اگر به ازای چرخش ولوم پتانسیومتر از 0 درجه تا 90 درجه ، مقاومت بین ترمینال وسط و یکی از ترمینال های کناری از 0Ω به 1kΩ افزایش یابد ، در صورتی که ولوم پتانسیومتر از 90 درجه تا 180 درجه چرخانده شود مقاومت بین آن دو ترمینال از 1kΩ به 2kΩ افزایش خواهد یافت . معمولا مقدار مقاومت بین ترمینال های کناری پتانسیومتر و یا به عبارتی مقدار اهمی المان مقاومتی پتانسیومتر را بر روی آن می نویسند که اگر این مقدار با حرف B شروع شود نشان دهنده خطی بودن پتانسیومتر است و اگر این مقدار با حرف A شروع شود نشان دهنده این خواهد بود که پتانسیومتر ما یک پتانسیومتر غیر خطی است یعنی به ازای تغییرات یکسان ولوم و یا صفحه شیاردار ، تغییرات مقاومت بین ترمینال متحرک و هر یک از ترمینال های ثابت یکسان نخواهد بود بلکه این تغییرات به صورت غیر خطی خواهد بود و یا به عبارتی منحنی تغییرات مقاومت بین ترمینال های ثابت و متحرک نسبت به چرخش کنتاکت متحرک ، غیر خطی خواهد بود . پتانسیومتر بیشتر به منظور تقسیم ولتاژ در مدارات مورد استفاده قرار می گیرد . در شکل(13) علائم اختصاری پتانسیومتر و در شکل (14) نحوه قرار گرفتن پتانسیومتر در مدار نمایش داده شده است . در شکل (13) منظور از فلش ، ترمینال متصل به کنتاکت متحرک و دو سر دیگر ترمینال های ثابت هستند .







http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axpotansiometer3.gif

شکل (13)
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axpotansiometer4.gif





شکل (14)
رئوستا :
رئوستا همان پتانسیومتر است با یک تفاوت کوچک و آن این است که در رئوستا یکی از ترمینال های ثابت مورد استفاده قرار نگرفته و آزاد می ماند . به عبارتی رئوستا از یک المان مقاومتی ، یک کنتاکت متحرک و یک کنتاکت ثابت تشکیل شده است . رئوستا در مدارات به منظور تغییر جریان به کار می رود . در شکل (15) نحوه قرار گرفتن رئوستا در مدار نمایش داده شده است .
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axreosta.gif




شکل (15)
مقاومت های وابسته ( تابع ) به مقاومت هایی گفته می شود که مقدار آنها به عوامل مختلفی مانند حرارت ، نور ، ولتاژ و ... بستگی دارد . این مقاومت ها عبارتند از :
1- مقاومت های تابع حرارت
2- مقاومت های تابع نور
3- مقاومت های تابع ولتاژ
4- مقاومت های تابع میدان مغناطیسی



مقاومت های تابع حرارت :




مقدار اهم این نوع از مقاومت ها تابع حرارت است یعنی در اثر تغییر دما ، مقدار مقاومت آنها نیز تغییر می کند . به این نوع از مقاومت ها TDR نیز می گویند . TDR از حروف اول کلمات عبارت Temperature Dependent Resistor به معنای مقاومت تابع حرارت گرفته شده است . همچنین نام دیگر این مقاومت ها ترمیستور ( Thermistor ) می باشد که این واژه نیز از عبارت Thermally Sensitive Resistor به معنای مقاومت حساس نسبت به حرارت گرفته شده است . ترمیستورها در دو نوع ساخته می شوند که این دو نوع عبارتند از :



الف ) ترمیستور با ضریب حرارتی مثبت ( PTC ) :




مقدار اهم این نوع از مقاومت ها با افزایش دما ، افزایش می یابد . مقدار اهم مقاومت های PTC را در دمای 25 درجه سانتی گراد بیان می کنند . همچنین علاوه بر این مقدار ، دمایی را که در آن مقاومت PTC دو برابر می شود ، قید می کنند . به این دما ، دمای سوئیچ می گویند . در ضمن واژه PTC از حروف اول کلمات عبارت Positive Temperature Coefficient به معنای ضریب حرارتی مثبت گرفته شده است . در شکل (16) تصاویری از دو PTC نمایش داده شده است . همچنین در شکل (17) علائم اختصاری PTC نمایش داده شده است .






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axptc1.gif http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axptc2.gif
شکل (16) شکل (17)





ب ) ترمیستور با ضریب حرارتی منفی ( NTC ) :





مقدار اهم مقاومت های NTC با افزایش دما ، کاهش می یابد . در اینجا نیز واژه NTC از حروف اول کلمات عبارت Negative Temperature Coefficient به معنای ضریب حرارتی منفی گرفته شده است . . در شکل (18) تصویری از یک نمونه NTC نمایش داده شده است . همچنین در شکل (19) علائم اختصاری NTC نمایش داده شده است .






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axntc1.gif http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axntc2.gif



شکل (18) شکل (19)





مقاومت های تابع نور :




مقدار اهم این نوع از مقاومت ها به شدت نور تابیده شده به سطح مقاومت بستگی دارد . این مقاومت ها در فضای تاریک دارای مقاومت خیلی زیاد ( در حد مگا اهم ) و در روشنایی دارای مقاومت کم ( در حد کیلو اهم و یا اهم ) می باشند . به این مقاومت ها فتورزیستور و همچنین LDR نیز می گویند . LDR از حروف اول کلمات عبارت Light Dependent Resistor به معنای مقاومت تابع نور گرفته شده است . برای اینکه نور بر روی المان مقاومتی فتورزیستور اثر گذارد ، سطح ظاهری آن را با شیشه و یا پلاستیک شفاف می پوشانند . از این مقاومت ها در مدارات الکترونیکی به عنوان تشخیص دهنده نور ( نورسنج ) استفاده می شود . در شکل (20) تصاویری از چند LDR و در شکل (21) علائم فنی آن نمایش داده شده است .






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axldr1.gif http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axldr2.gif
شکل (20) شکل (21)





مقاومت های تابع ولتاژ :





مقدار اهم این نوع از مقاومت ها با ولتاژ رابطه معکوس دارد . یعنی با افزایش ولتاژ ، مقدار اهم آن ها کاهش می یابد . به این نوع از مقاومت ها واریستور ( Varistor ) و همچنین VDR نیز می گویند . VDR از حروف اول کلمات عبارت Voltage Dependent Resistor به معنای مقاومت تابع ولتاژ گرفته شده است . نکته قابل توجه در مورد واریستورها این است که واریستورها به پلاریته ولتاژ اعمال شده وابسته نیستند که این خود مزیتی برای این نوع مقاومت ها محسوب می شود زیرا برای استفاده در مدارات AC بسیار مناسب هستند . در شکل (22) تصویری از یک نمونه VDR و در شکل (23) علامت اختصاری آن نمایش داده شده است .






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axvdr1.gif http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axvdr2.gif
شکل (22) شکل (23)





مقاومت های تابع میدان مغناطیسی :





در اثر اعمال میدان مغناطیسی بر این مقاومت ها ، مقدار اهم آنها تغییر می کند . به این مقاومت ها MDR نیز می گویند که این واژه از حروف اول کلمات عبارت Dependent Resistor Magnetic به معنای مقاومت تابع میدان مغناطیسی گرفته شده است . نکته قابل توجه در مورد این مقاومت ها این است که چون در ساخت این مقاومت ها از نیمه هادی هایی با ضریب حرارتی منفی استفاده شده است بنابراین در صورت افزایش دما ، مقدار اهم این مقاومت ها کاهش می یابد . در شکل (24) علامت اختصاری MDR نمایش داده شده است .





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axmdr2.gif
شکل (24)



استاندارد مقاومت ها :




همانگونه که قبلا گفته شد مقادیر تلرانس و اهم مقاومت از جمله مشخصه های مهم برای انتخاب مقاومت هستند . تلرانس هر مقاومت سبب به وجود آمدن محدوده ای برای آن مقاومت می شود . به عنوان مثال مقاومت 1KΩ با تلرانس 10% می تواند مقداری بین 900Ω تا 1100Ω داشته باشد و در واقع محدوده ای را می پوشاند . همچنین محدوده هیچ مقاومتی نباید تمام و یا بخشی از محدوده مقاومت دیگر را شامل شود . به عنوان مثال مقاومت بعد از 1KΩ نمی تواند دارای محدوده ای با مقادیر کمتر از 1100Ω باشد و همچنین مقاومت قبل از 1KΩ نمی تواند دارای محدوده ای با مقادیر بیشتر از 900Ω باشد . بنابراین با توجه به میزان تلرانس مقاومت ها ، سری های استاندارد مختلفی برای مقاومت ها به وجود می آید . به عنوان مثال اگر تلرانس مقاومت ها را 20% در نظر بگیریم یک دهه مقاومت ( از 0 اهم تا 10 اهم ) 6 محدوده را شامل می شود و به همین دلیل این سری از مقاومت ها را سری E6 می نامند که E از کلمه European به معنای اروپایی گرفته شده است . میانگین هر یک از این محدوده ها به ترتیب عبارت است از :
1 , 1.5 , 2.2 , 3.3 , 4.7 , 6.8




به این اعداد ، اعداد پایه می گویند . از ضرب و یا تقسیم اعداد پایه هر سری از مقاومت ها در مضارب 10 می توان تمامی مقاومت های موجود در آن سری را بدست آورد . به عنوان مثال با داشتن عدد پایه 4.7 در سری E6 و ضرب و تقسیم آن در مضارب 10 می توان کلیه مقاومت های موجود در سری E6 را که دارای عدد پایه 4.7 می باشند بدست آورد که این مقاومت ها عبارتند از :



0.47Ω , 4.7Ω , 47Ω , 470Ω , 4.7kΩ , 47kΩ , 470kΩ , 4.7MΩ

حال اگر تلرانس مقاومت ها را 10% در نظر بگیریم یک دهه مقاومت 12 محدوده را شامل می شود که به این سری ، سری E12 می گویند و به همین ترتیب به ازای تلرانس 5% ، سری E24 و به ازای تلرانس 2% ، سری E48 و به ازای تلرانس 1% ، سری E96 و به ازای تلرانس های کمتر از 1% ، سری E192 بدست می آید . توجه داشته باشید که برای سری E192 معمولا از تلرانس های 0.75% ، 0.5% و 0.25% استفاده می کنند . اعداد پایه سری های E6 تا E192 در جدول(1) نمایش داده شده است .






E6

1.00

1.50

2.20

3.30

4.70

6.80



E12

1.00

1.20

1.50

1.80

2.20

2.70

3.30

3.90

4.70

5.60

6.80

8.20



E24

1.00

1.10

1.20

1.30

1.50

1.60

1.80

2.00

2.20

2.40

2.70

3.00



3.30

3.60

3.90

4.30

4.70

5.10

5.60

6.20

6.80

7.50

8.20

9.10



E48

1.00

1.05

1.10

1.15

1.21

1.27

1.33

1.40

1.47

1.54

1.62

1.69



1.78

1.87

1.96

2.05

2.15

2.26

2.37

2.49

2.61

2.74

2.87

3.01



3.16

3.32

3.48

3.65

3.83

4.02

4.22

4.42

4.64

4.87

5.11

5.36



5.62

5.90

6.19

6.49

6.81

7.15

7.50

7.87

8.25

8.66

9.09

9.53



E96

1.00

1.02

1.05

1.07

1.10

1.13

1.15

1.18

1.21

1.24

1.27

1.30



1.33

1.37

1.40

1.43

1.47

1.50

1.54

1.58

1.62

1.65

1.69

1.74



1.78

1.82

1.87

1.91

1.96

2.00

2.05

2.10

2.15

2.21

2.26

2.32



2.37

2.43

2.49

2.55

2.61

2.67

2.74

2.80

2.87

2.94

3.01

3.09



3.16

3.24

3.32

3.40

3.48

3.57

3.65

3.74

3.83

3.92

4.02

4.12



4.22

4.32

4.42

4.53

4.64

4.75

4.87

4.99

5.11

5.23

5.36

5.49



5.62

5.76

5.90

6.04

6.19

6.34

6.49

6.65

6.81

6.98

7.15

7.32



7.50

7.68

7.87

8.06

8.25

8.45

8.66

8.87

9.09

9.31

9.53

9.76



E192

1.00

1.01

1.02

1.04

1.05

1.06

1.07

1.09

1.10

1.11

1.13

1.14



1.15

1.17

1.18

1.20

1.21

1.23

1.24

1.26

1.27

1.29

1.30

1.32



1.33

1.35

1.37

1.38

1.40

1.42

1.43

1.45

1.47

1.49

1.50

1.52



1.54

1.56

1.58

1.60

1.62

1.64

1.65

1.67

1.69

1.72

1.74

1.76



1.78

1.80

1.82

1.84

1.87

1.89

1.91

1.93

1.96

1.98

2.00

2.03



2.05

2.08

2.10

2.13

2.15

2.18

2.21

2.23

2.26

2.29

2.32

2.34



2.37

2.40

2.43

2.46

2.49

2.52

2.55

2.58

2.61

2.64

2.67

2.71



2.74

2.77

2.80

2.84

2.87

2.91

2.94

2.98

3.01

3.05

3.09

3.12



3.16

3.20

3.24

3.28

3.32

3.36

3.40

3.44

3.48

3.52

3.57

3.61



3.65

3.70

3.74

3.79

3.83

3.88

3.92

3.97

4.02

4.07

4.12

4.17



4.22

4.27

4.32

4.37

4.42

4.48

4.53

4.59

4.64

4.70

4.75

4.81



4.87

4.93

4.99

5.05

5.11

5.17

5.23

5.30

5.36

5.42

5.49

5.56



5.62

5.69

5.76

5.83

5.90

5.97

6.04

6.12

6.19

6.26

6.34

6.42



6.49

6.57

6.65

6.73

6.81

6.90

6.98

7.06

7.15

7.23

7.32

7.41



7.50

7.59

7.68

7.77

7.87

7.96

8.06

8.16

8.25


8.35

8.45

8.56



8.66

8.76

8.87

8.98

9.09

9.20

9.31

9.42

9.53

9.65

9.76

9.88










جدول (1)





برای استفاده از یک مقاومت ، ابتدا باید مقدار اهم و تلرانس مقاومت را داشته باشیم . کارخانه های سازنده مقاومت ، معمولا مقدار اهم و تلرانس مقاومت را به سه روش مشخص می کنند که این سه روش عبارتند از :
1- نوشتن مشخصات مقاومت بر روی مقاومت
2- استفاده از رمزهای متشکل از حروف و اعداد
3- استفاده از نوارهای رنگی



نوشتن مشخصات مقاومت بر روی مقاومت :

در این روش مقدار اهم و تلرانس و معمولا توان مجاز مقاومت مستقیما بر روی مقاومت نوشته می شود . در شکل (25) نمونه ای از این نوع مشخص کردن اهم و تلرانس مقاومت نمایش داده شده است .




http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axmoshresis1.jpg



شکل (25)




استفاده از رمزهای متشکل از حروف و اعداد : دراین روش با استفاده از اعداد و یک سری حروف خاص ، رمزهایی ساخته می شود و این رمزها مقدار اهم و تلرانس مقاومت ها را مشخص می کنند . در هر یک از این رمزها معمولاً دو حرف به کار می رود که یکی از این حروف نشان دهنده تلرانس مقاومت و دیگری به عنوان ضریبی برای اعداد موجود در آن رمز مورد استفاده قرار می گیرد . در جدول (2) معانی حروفی که به عنوان ضریب به کار می روند بیان شده است .





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axjadval2.gif







جدول(2)




در جدول(3) نیز ، معانی حروفی که نشان دهنده تلرانس مقاومت هستند نمایش داده شده است .




http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/iseeeee.jpg






جدول (3)



برای درک بهتر این روش چند مثال را بیان می کنیم .

مثال 1) بر روی یک مقاومت عبارت 5R6K نوشته شده است . مقادیر اهم و تلرانس این مقاومت چقدر است ؟
همواره به یاد داشته باشید که حرف اول ، مربوط به ضریب و حرف دوم ، مربوط به تلرانس است و زمانی که مقدار اهم مقاومت به صورت حاصلضرب یک عدد اعشاری در ضریبی از 10 باشد ، از حرف اول به عنوان اعشار ، برای عدد اعشاری استفاده می کنیم . در این مثال با توجه به رمز 5R6K می توان نوشت : R=5.6Ω±%10
بنابراین مقدار اهم این مقاومت ، 5.6Ω و تلرانس آن 10% است . دقت داشته باشید که در این مثال حرف R علاوه بر بیان ضریب 1 برای عدد اعشاری 5.6 ، به عنوان اعشار عدد اعشاری نیز به کار رفته است .




مثال 2) بر روی یک مقاومت عبارت R33G نوشته شده است . مقادیر اهم و تلرانس این مقاومت چقدر است ؟

R=0.33Ω±%2
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 0.33Ω و تلرانس آن 2% است .



مثال 3) بر روی یک مقاومت عبارت 47MM نوشته شده است . مقادیر اهم و تلرانس این مقاومت چقدر است ؟

R=47MΩ±%20
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 47MΩ و تلرانس آن 20% است .





استفاده از نوارهای رنگی :




مقاومت های کم توان دارای ابعاد کوچکی هستند و به همین دلیل مقدار مقاومت و تلرانس آنها را به وسیله نوارهای رنگی مشخص می کنند که خود این روش به دو شکل انجام می شود . 1- روش چهار نواری 2- روش پنج نواری




روش چهار نواری :

این روش که معمولتر هم است برای تعیین اهم و تلرانس مقاومت های با تلرانس 2% به بالا مورد استفاده قرار می گیرد . در این روش از دو رنگ اول برای عدد ، رنگ سوم برای ضریب و رنگ چهارم برای تلرانس استفاده می شود . در شکل (26) تمامی رنگ های به کار رفته در مقاومت های رنگی چهار نواری و همچنین معنای هر رنگ ، در هر نوار کاملاً مشخص شده است . توجه داشته باشید که رنگ اولین نوار نمی تواند سیاه باشد . همچنین اگر رنگ چهارم وجود نداشته باشد ، نوار چهارم ، بی رنگ محسوب می شود و تلرانس آن را 20% در نظر می گیریم .







http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axnavar4.gif





شکل (26)




در ادامه برای روشن تر شدن مطلب مثال هایی را ذکر می کنیم .

مثال 1) مقدار اهم و تلرانس مقاومت نشان داده شده در شکل (27) چقدر است ؟






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axmes1navar4.gif
شکل (27)
R=56×1000Ω±%10=56000Ω±%10=56KΩ±%10
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 56KΩ و تلرانس آن 10% است .






مثال 2) مقدار اهم و تلرانس مقاومت نشان داده شده در شکل (28) چقدر است ؟






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axmes2navar4.gif






شکل (28)




R=15×0.01Ω±%5=0.15Ω±%5
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 0.15Ω و تلرانس آن 5% است .





روش پنج نواری :





از این روش برای تعیین مقدار اهم و تلرانس مقاومت هایی که دارای تلرانس کمتر از 2% می باشند استفاده می گردد . در این روش بر روی مقاومت پنج نوار رنگی وجود دارد که سه رنگ اول معرف عدد ، رنگ چهارم معرف ضریب و رنگ پنجم بیانگر تلرانس است . در شکل (29) تمامی رنگ های به کار رفته در مقاومت های رنگی پنج نواری و همچنین معنای هر رنگ ، در هر نوار کاملاً مشخص شده است . توجه داشته باشید که رنگ اولین نوار نمی تواند سیاه باشد .





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axnavar5.gif





شکل (29)
در ادامه برای روشن تر شدن مطلب مثال هایی را ذکر می کنیم .





مثال 1) مقدار اهم و تلرانس مقاومت نشان داده شده در شکل (30) چقدر است ؟





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axmes1navar5.gif





شکل (30)



R=274×100Ω±%1=27400Ω±%1=27.4KΩ±%1
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 27.4KΩ و تلرانس آن 1% است .


مثال 2) مقدار اهم و تلرانس مقاومت نشان داده شده در شکل (31) چقدر است ؟





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axmes2navar5.gif





شکل (31)





R=222×0. 1Ω±%2=22.2Ω±%2
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 22.2Ω و تلرانس آن 2% است .






موفق وموید باشید

[M.Salehi]

مقاومت الکتریکی چیست ؟

به هر قطعه یا عنصری که در مقابل عبور جریان الکتریکی از خود مخالفت نشان می دهد مقاومت الکتریکی گفته می شود . مقاومت الکتریکی را با حرف R که از کلمه Resistor گرفته شده است نشان می دهند . واحد اندازه گیری مقاومت الکتریکی اهم است که آن را با علامت Ω نشان می دهند . مقاومت ها در صنایع برق و الکترونیک از اهمیت بالایی برخوردارند و بیشتر به منظور محدود کردن جریان و تقسیم جریان و نیز ایجاد ولتاژهای مختلف در مدارات به کار گرفته می شود .
علائم اختصاری مقاومت الکتریکی در شکل (1) نشان داده شده است .



http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/res6.gif




شکل (1)

مقاومت ها دارای مشخصه هایی هستند که این مشخصه ها برای طراحان مدارهای الکتریکی و الکترونیکی از اهمیت بالایی برخوردارند . مهمترین این مشخصه ها مقدار اهمی مقاومت یا همان مقدار مقاومت است و این مشخصه مقدار مقاومت را بر حسب واحد آن یعنی اهم بیان می کند و هر چه مقدار اهمی مقاومتی بیشتر باشد نشان دهنده این است که آن مقاومت در برابر عبور جریان الکتریکی از خود مخالفت بیشتری نشان می دهد و سبب افت جریان بیشتری در مدار می گردد . البته برای مقاومت های با مقدار اهمی زیاد معمولا از واحدهای بزرگتری مانند کیلو اهم ( kΩ ) و مگا اهم ( MΩ ) استفاده می کنند که مقدار آنها بر حسب اهم برابر است با :

1kΩ=1000Ω و 1MΩ=1000000Ω

مشخصه بعدی ، توان مجاز مقاومت است و منظور از آن بیشترین توانی است که یک مقاومت به طور دائم می تواند تحمل کند . زمانی که از یک مقاومت جریان عبور می کند در اثر برخورد الکترونها با اتمهای تشکیل دهنده مقاومت ، الکترونها مقداری از انرژی خود را از دست می دهند و این انرژی به صورت گرما در مقاومت ظاهر می شود . گرمای ایجاد شده در داخل مقاومت باید از مقاومت خارج گردد وگرنه در اثر برخوردهای مکرر الکترونها با اتمهای تشکیل دهنده مقاومت ، گرمای زیادی در داخل مقاومت ایجاد می شود که سبب سوختن مقاومت می گردد . گرمای ایجاد شده در داخل مقاومت از طریق بدنه مقاومت به هوای اطراف منتقل می گردد و به این ترتیب از گرم شدن بیش از حد مقاومت و سوختن مقاومت جلوگیری می شود . اما نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که توان مجاز هر مقاومت با مساحت بدنه مقاومت و یا به عبارتی با حجم مقاومت نسبت مستقیم دارد یعنی هر چه یک مقاومت دارای حجم بیشتری باشد در واحد زمان می تواند حرارت بیشتری را به محیط اطراف انتقال دهد و در نتیجه دارای توان مجاز بیشتری می باشد . توان مجاز مقاومتها را یا روی مقاومتها می نویسند و یا با توجه به حجم مقاومتها ، میزان توان مجاز مقاومتها مشخص می شود . توان مجاز مقاومتها را می توان از روابط زیر بدست آورد .
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/res19.gif


که در این روابط P توان مجاز مقاومت ، V ولتاژ دو سر مقاومت ، I جریان عبوری از مقاومت و R مقدار اهمی مقاومت می باشد .
به عنوان مثال اگر مقدار اهمی یک مقاومت 10kΩ باشد و این مقاومت حداکثر جریان 10mA را بتواند تحمل کند مقدار توان مجاز این مقاومت چقدر است ؟



http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/formul2.gif

بنابراین توان مجاز این مقاومت 1 وات است .
همچنین با داشتن توان مجاز یک مقاومت می توان حداکثر جریان مجاز یک مقاومت به ازای یک ولتاژ معین را بدست آورد و یا می توان حداقل مقدار اهمی مجاز مقاومت را تعیین کرد . به عنوان مثال اگر به دو سر مقاومتی با توان 1 وات ، اختلاف پتانسیلی برابر 10 ولت اعمال کنیم حداکثر جریان مجاز گذرنده از این مقاومت چقدر خواهد بود ؟ و یا به عبارتی بیشترین جریانی که می تواند از این مقاومت عبور کند به شرطی که مقاومت آسیب نبیند چقدر است ؟ همچنین حداقل مقدار اهمی مجاز این مقاومت چقدر می تواند باشد ؟



http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/formul3.jpg

بنابراین حداکثر جریان مجاز این مقاومت به ازای اختلاف پتانسیل 10 ولت ، برابر با 100 میلی آمپر می باشد یعنی اگر جریان گذرنده از این مقاومت از 100 میلی آمپر بیشتر شود گرمای ایجاد شده در داخل مقاومت از حداکثر گرمایی که مقاومت می تواند تحمل کند بیشتر می شود و در این صورت مقاومت می سوزد . برای تعیین حداقل مقدار اهمی مجاز این مقاومت نیز می توان به شکل زیر عمل کرد .



http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/formul4.jpg


بنابراین حداقل مقدار اهمی مجاز این مقاومت 100 اهم می باشد یعنی اگر مقدار اهمی این مقاومت کمتر از 100 اهم شود ، جریان گذرنده از مقاومت بیشتر از 100 میلی آمپر می شود و در نتیجه مقاومت می سوزد .
مقاومت هایی که در صنایع الکترونیک مورد استفاده قرار می گیرند معمولا دارای توان هایی به شرح زیر می باشند :
0.125w , 0.25w , 0.5w , 1w , 2w , 3w , 4w , 5w

اما سومین مشخصه یک مقاومت ، تلرانس (Tolerance) آن مقاومت است . منظور از تلرانس یک مقاومت حداکثر خطای مجاز یک مقاومت نسبت به مقدار نامی آن مقاومت می باشد که معمولا بر حسب درصد بیان می شود و به عبارت دیگر تلرانس یک مقاومت ، محدوده مقدار واقعی آن مقاومت را مشخص می کند . به عنوان مثال فرض کنید مقاومتی با مقدار نامی 1 کیلو اهم و تلرانس 10% داریم . در این صورت مقدار واقعی این مقاومت بین 1kΩ-(1kΩ×%10) =900Ω و 1kΩ+(1kΩ×%10)=1100Ω می باشد . مقدار تلرانس مقاومت ها یا به صورت عدد بر روی مقاومت ها نوشته می شود و یا در مقاومت های با نوارهای رنگی به وسیله یک نوار رنگی مشخص می شود که در این رابطه در ادامه توضیحات کافی داده خواهد شد .



انواع مقاومت های الکتریکی :

مقاومت های الکتریکی به دو دسته کلی مقاومت های ثابت و مقاومت های متغیر تقسیم می شوند . مقاومت های ثابت مقاومت هایی هستند که مقدار اهمی آنها همواره ثابت است و مقاومت های متغیر مقاومت هایی هستد که مقدار اهم آنها قابل تغییر است . مقاومت های ثابت خود به سه دسته تقسیم می شوند که این سه دسته عبارتند از :
1- مقاومت های کربنی ( ترکیبی )
2- مقاومت های سیمی ( سیم پیچی شده )
3- مقاومت های لایه ای




مقاومت های کربنی ( ترکیبی ) :

مقاومت های کربنی در اکثر مدارات الکترونیکی مورد استفاده قرار می گیرند که علت این امر قیمت پایین ، زمخت بودن و کوچک بودن این نوع مقاومت ها می باشد . البته این نوع مقاومت ها دو ضعف عمده دارند ، یکی این که در اثر عبور جریان از این نوع مقاومت ها حرارت نسبتا زیادی درون این مقاومت ها ایجاد می گردد و به همین دلیل در مدارات با جریان زیاد نمی توانند مورد استفاده قرار گیرند و دیگر این که معمولا تلرانس های بالایی دارند . نمونه هایی از این نوع مقاومت در شکل (2) نشان داده شده است . برای ساخت این نوع مقاومت ها معمولا پودر کربن را با مواد عایق مخلوط می کنند که نسبت مخلوط کردن این مواد مقدار اهمی مقاومت را تعیین می کند . سپس مخلوط حاصل را در یک استوانه کائوچویی قرار می دهند و دو سیم نیز برای اتصال مقاومت به مدار به دو سر مقاومت وصل می کنند همانند شکل (3) .



http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresiscarboni1.jpg




شکل (2)

http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresiscarboni2.jpg
شکل (3)




مقاومت های سیمی ( Wire Wound Resistor ) :
از پیچاندن سیم های مقاومت دار طویل به دور یک هسته ، مقاومت سیمی یا سیم پیچی شده ساخته می شود . معمولا یک روپوش سرامیکی یا پلاستیکی بر روی سیم های پیچیده شده بر روی هسته می کشند تا سیم ها آسیب نبینند . ساختمان داخلی مقاومت های سیمی در شکل های (4) و (5) نمایش داده شده است . همچنین نمونه ای از یک مقاومت سیمی در شکل (6) نمایش داده شده است .






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresissimi1.jpg

شکل (4)
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresissimi2.jpg
شکل (5)
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresissimi3.jpg





شکل (6)
این نوع مقاومت ها در دو نوع قدرتی و دقیق ساخته می شوند . نوع قدرتی در محدوده توان های 2 وات تا 250 وات ساخته می شود و می تواند جریان های زیاد را از خود عبور دهد . نوع دقیق نیز در محدوده توان های 0.25 وات تا 2 وات ساخته می شود و دارای تلرانس پایینی می باشد اما نمی تواند جریان های زیاد را از خود عبور دهد . معمولا اندازه فیزیکی مقاومت های سیمی که در جریان های زیاد مورد استفاده قرار می گیرند بزرگتر از اندازه فیزیکی مقاومت های سیمی است که برای کارهای دقیق و جریان پایین به کار می روند . مقاومت های سیمی قدرتی معمولا به شکل یک محفظه سیمان مانند که دارای سطح مقطع مربع یا مستطیل شکل است ساخته می شوند و به مقاومت های آجری معروفند . شکل خاص محفظه مقاومت های آجری این امکان را فراهم می آورد که برای خنک کردن آنها بتوان آنها را بر روی ورقه فلزی خنک کننده (Heat sink) قرار داد . در شکل (7) نمونه ای از این نوع مقاومت نشان داده شده است . یکی از ویژگی های خوب مقاومت سیمی این است که به هنگام سوختن شعله ور نشده و همچنین پس از سوختن ، کاملا قطع می شود . به همین دلیل ، در بسیاری از مدارها به عنوان مقاومت فیوزی (Fusible Resistor) استفاده می شود و به آن مقاومت حفاظتی (Safety Resistor) نیز می گویند . زیرا این مقاومت ها در حالت عادی به صورت یک مقاومت معمولی عمل می کنند و چنان چه جریان عبوری از آن از حد معینی بیشتر شود مانند یک فیوز قطع می شوند . در شکل (8) نمونه ای از این نوع مقاومت نشان داده شده است




.

http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresisajori.jpg
شکل (7)
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresisfiuzi.jpg





شکل (8)
مقاومت سیمی به سبب دارا بودن سیم پیچ ، دارای خاصیت اندوکتانس ( خودالقایی ) بوده که این نوعی عیب برای آن محسوب می شود زیرا در فرکانس های بالا ، مقاومت سیمی نسبت به مقدار نامی خود ، مقاومت بیشتری از خود نشان می دهد . البته در این گونه موارد توانسته اند با روش پیچیدن سیم به صورت دولایی یا بی فیلار (Bifilar) تا حد زیادی این مشکل را برطرف نمایند . در این روش سیم های رفت و برگشت در کنار هم قرار گرفته و عبور جریان های مساوی و مخالف هم تا حد زیادی خاصیت خودالقایی را کاهش می دهد . در شکل (9) پیچیدن سیم به روش بی فیلار بر روی استوانه عایق نشان دا ده شده است .






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axbifilar.jpg

شکل (9)





مقاومت های لایه ای :
این نوع مقاومت ها ، ترکیبی از مقاومت های سیمی و کربنی می باشند ، یعنی دقت مقاومت های سیمی را دارند ولی از نظر اندازه و قیمت به مقاومت های کربنی نزدیکند . مقاومت های لایه ای را معمولا با رسوب دادن نوار نازکی از ماده مقاومت بر روی یک لوله عایق از جنس سرامیک یا شیشه درست می کنند . برای اتصال مقاومت به مدار ، به دو انتهای لوله دو سیم رابط وصل می کنند و برای محافظت مقاومت نیز تمام آن را با ماده عایقی روکش می کنند . مراحل ساخت مقاومت لایه ای در شکل (10) نمایش داده شده است .





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axresislayehi.jpg




شکل (10)
مقاومت های متغیر نیز خود به دو دسته کلی مقاومت های قابل تنظیم و مقاومت های وابسته ( تابع ) تقسیم می شوند .
مقاومت های متغیر قابل تنظیم عبارتند از :
1- پتانسیومتر
2- رئوستا





پتانسیومتر (Potentiometer) :

پتانسیومتر از یک المان مقاومتی دوار که درون محفظه ای قرار گرفته ، تشکیل شده است . این المان مقاومتی ممکن است به صورت سیمی ، لایه ای و یا کربنی باشد . دو ترمینال به دو انتهای این المان مقاومتی متصل است که مقدار مقاومت بین این دو ترمینال همواره ثابت و برابر مقدار اهمی المان مقاومتی است . بین این دو ترمینال ، یک ترمینال دیگر وجود دارد که به یک کنتاکت متحرک متصل است و این کنتاکت متحرک می تواند بر روی المان مقاومتی حرکت کند و سبب تغییر مقاومت بین ترمینال وسط و هر یک از ترمینال های کناری گردد . برای حرکت کنتاکت متحرک بر روی المان مقاومتی ، انتهای المان مقاومتی را به یک ولوم و یا به یک صفحه شیاردرا که توسط پیچ گوشتی قابل حرکت است متصل می کنند .





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axpotansiometer1.jpg
شکل (11)
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axpotansiometer2.jpg





شکل (12)
تغییر مقاومت بین ترمینال وسط و یکی از ترمینال های کناری می تواند نسبت به چرخش ولوم و یا صفحه شیاردار ، خطی و یا غیر خطی باشد که بر این اساس پتانسیومتر را خطی و یا غیر خطی می نامند . در یک پتانسیومتر خطی به ازای تغییرات یکسان ولوم و یا صفحه شیاردار ، تغییرات مقدار مقاومت بین ترمینال وسط و هر یک از ترمینال های کناری یکسان خواهد بود . به عنوان مثال در یک پتانسیومتر خطی اگر به ازای چرخش ولوم پتانسیومتر از 0 درجه تا 90 درجه ، مقاومت بین ترمینال وسط و یکی از ترمینال های کناری از 0Ω به 1kΩ افزایش یابد ، در صورتی که ولوم پتانسیومتر از 90 درجه تا 180 درجه چرخانده شود مقاومت بین آن دو ترمینال از 1kΩ به 2kΩ افزایش خواهد یافت . معمولا مقدار مقاومت بین ترمینال های کناری پتانسیومتر و یا به عبارتی مقدار اهمی المان مقاومتی پتانسیومتر را بر روی آن می نویسند که اگر این مقدار با حرف B شروع شود نشان دهنده خطی بودن پتانسیومتر است و اگر این مقدار با حرف A شروع شود نشان دهنده این خواهد بود که پتانسیومتر ما یک پتانسیومتر غیر خطی است یعنی به ازای تغییرات یکسان ولوم و یا صفحه شیاردار ، تغییرات مقاومت بین ترمینال متحرک و هر یک از ترمینال های ثابت یکسان نخواهد بود بلکه این تغییرات به صورت غیر خطی خواهد بود و یا به عبارتی منحنی تغییرات مقاومت بین ترمینال های ثابت و متحرک نسبت به چرخش کنتاکت متحرک ، غیر خطی خواهد بود . پتانسیومتر بیشتر به منظور تقسیم ولتاژ در مدارات مورد استفاده قرار می گیرد . در شکل(13) علائم اختصاری پتانسیومتر و در شکل (14) نحوه قرار گرفتن پتانسیومتر در مدار نمایش داده شده است . در شکل (13) منظور از فلش ، ترمینال متصل به کنتاکت متحرک و دو سر دیگر ترمینال های ثابت هستند .







http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axpotansiometer3.gif

شکل (13)
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axpotansiometer4.gif





شکل (14)
رئوستا :
رئوستا همان پتانسیومتر است با یک تفاوت کوچک و آن این است که در رئوستا یکی از ترمینال های ثابت مورد استفاده قرار نگرفته و آزاد می ماند . به عبارتی رئوستا از یک المان مقاومتی ، یک کنتاکت متحرک و یک کنتاکت ثابت تشکیل شده است . رئوستا در مدارات به منظور تغییر جریان به کار می رود . در شکل (15) نحوه قرار گرفتن رئوستا در مدار نمایش داده شده است .
http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axreosta.gif




شکل (15)
مقاومت های وابسته ( تابع ) به مقاومت هایی گفته می شود که مقدار آنها به عوامل مختلفی مانند حرارت ، نور ، ولتاژ و ... بستگی دارد . این مقاومت ها عبارتند از :
1- مقاومت های تابع حرارت
2- مقاومت های تابع نور
3- مقاومت های تابع ولتاژ
4- مقاومت های تابع میدان مغناطیسی



مقاومت های تابع حرارت :




مقدار اهم این نوع از مقاومت ها تابع حرارت است یعنی در اثر تغییر دما ، مقدار مقاومت آنها نیز تغییر می کند . به این نوع از مقاومت ها TDR نیز می گویند . TDR از حروف اول کلمات عبارت Temperature Dependent Resistor به معنای مقاومت تابع حرارت گرفته شده است . همچنین نام دیگر این مقاومت ها ترمیستور ( Thermistor ) می باشد که این واژه نیز از عبارت Thermally Sensitive Resistor به معنای مقاومت حساس نسبت به حرارت گرفته شده است . ترمیستورها در دو نوع ساخته می شوند که این دو نوع عبارتند از :



الف ) ترمیستور با ضریب حرارتی مثبت ( PTC ) :




مقدار اهم این نوع از مقاومت ها با افزایش دما ، افزایش می یابد . مقدار اهم مقاومت های PTC را در دمای 25 درجه سانتی گراد بیان می کنند . همچنین علاوه بر این مقدار ، دمایی را که در آن مقاومت PTC دو برابر می شود ، قید می کنند . به این دما ، دمای سوئیچ می گویند . در ضمن واژه PTC از حروف اول کلمات عبارت Positive Temperature Coefficient به معنای ضریب حرارتی مثبت گرفته شده است . در شکل (16) تصاویری از دو PTC نمایش داده شده است . همچنین در شکل (17) علائم اختصاری PTC نمایش داده شده است .






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axptc1.gif http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axptc2.gif
شکل (16) شکل (17)





ب ) ترمیستور با ضریب حرارتی منفی ( NTC ) :





مقدار اهم مقاومت های NTC با افزایش دما ، کاهش می یابد . در اینجا نیز واژه NTC از حروف اول کلمات عبارت Negative Temperature Coefficient به معنای ضریب حرارتی منفی گرفته شده است . . در شکل (18) تصویری از یک نمونه NTC نمایش داده شده است . همچنین در شکل (19) علائم اختصاری NTC نمایش داده شده است .






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axntc1.gif http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axntc2.gif



شکل (18) شکل (19)





مقاومت های تابع نور :




مقدار اهم این نوع از مقاومت ها به شدت نور تابیده شده به سطح مقاومت بستگی دارد . این مقاومت ها در فضای تاریک دارای مقاومت خیلی زیاد ( در حد مگا اهم ) و در روشنایی دارای مقاومت کم ( در حد کیلو اهم و یا اهم ) می باشند . به این مقاومت ها فتورزیستور و همچنین LDR نیز می گویند . LDR از حروف اول کلمات عبارت Light Dependent Resistor به معنای مقاومت تابع نور گرفته شده است . برای اینکه نور بر روی المان مقاومتی فتورزیستور اثر گذارد ، سطح ظاهری آن را با شیشه و یا پلاستیک شفاف می پوشانند . از این مقاومت ها در مدارات الکترونیکی به عنوان تشخیص دهنده نور ( نورسنج ) استفاده می شود . در شکل (20) تصاویری از چند LDR و در شکل (21) علائم فنی آن نمایش داده شده است .






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axldr1.gif http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axldr2.gif
شکل (20) شکل (21)





مقاومت های تابع ولتاژ :





مقدار اهم این نوع از مقاومت ها با ولتاژ رابطه معکوس دارد . یعنی با افزایش ولتاژ ، مقدار اهم آن ها کاهش می یابد . به این نوع از مقاومت ها واریستور ( Varistor ) و همچنین VDR نیز می گویند . VDR از حروف اول کلمات عبارت Voltage Dependent Resistor به معنای مقاومت تابع ولتاژ گرفته شده است . نکته قابل توجه در مورد واریستورها این است که واریستورها به پلاریته ولتاژ اعمال شده وابسته نیستند که این خود مزیتی برای این نوع مقاومت ها محسوب می شود زیرا برای استفاده در مدارات AC بسیار مناسب هستند . در شکل (22) تصویری از یک نمونه VDR و در شکل (23) علامت اختصاری آن نمایش داده شده است .






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axvdr1.gif http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axvdr2.gif
شکل (22) شکل (23)





مقاومت های تابع میدان مغناطیسی :





در اثر اعمال میدان مغناطیسی بر این مقاومت ها ، مقدار اهم آنها تغییر می کند . به این مقاومت ها MDR نیز می گویند که این واژه از حروف اول کلمات عبارت Dependent Resistor Magnetic به معنای مقاومت تابع میدان مغناطیسی گرفته شده است . نکته قابل توجه در مورد این مقاومت ها این است که چون در ساخت این مقاومت ها از نیمه هادی هایی با ضریب حرارتی منفی استفاده شده است بنابراین در صورت افزایش دما ، مقدار اهم این مقاومت ها کاهش می یابد . در شکل (24) علامت اختصاری MDR نمایش داده شده است .





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axmdr2.gif
شکل (24)



استاندارد مقاومت ها :




همانگونه که قبلا گفته شد مقادیر تلرانس و اهم مقاومت از جمله مشخصه های مهم برای انتخاب مقاومت هستند . تلرانس هر مقاومت سبب به وجود آمدن محدوده ای برای آن مقاومت می شود . به عنوان مثال مقاومت 1KΩ با تلرانس 10% می تواند مقداری بین 900Ω تا 1100Ω داشته باشد و در واقع محدوده ای را می پوشاند . همچنین محدوده هیچ مقاومتی نباید تمام و یا بخشی از محدوده مقاومت دیگر را شامل شود . به عنوان مثال مقاومت بعد از 1KΩ نمی تواند دارای محدوده ای با مقادیر کمتر از 1100Ω باشد و همچنین مقاومت قبل از 1KΩ نمی تواند دارای محدوده ای با مقادیر بیشتر از 900Ω باشد . بنابراین با توجه به میزان تلرانس مقاومت ها ، سری های استاندارد مختلفی برای مقاومت ها به وجود می آید . به عنوان مثال اگر تلرانس مقاومت ها را 20% در نظر بگیریم یک دهه مقاومت ( از 0 اهم تا 10 اهم ) 6 محدوده را شامل می شود و به همین دلیل این سری از مقاومت ها را سری E6 می نامند که E از کلمه European به معنای اروپایی گرفته شده است . میانگین هر یک از این محدوده ها به ترتیب عبارت است از :
1 , 1.5 , 2.2 , 3.3 , 4.7 , 6.8




به این اعداد ، اعداد پایه می گویند . از ضرب و یا تقسیم اعداد پایه هر سری از مقاومت ها در مضارب 10 می توان تمامی مقاومت های موجود در آن سری را بدست آورد . به عنوان مثال با داشتن عدد پایه 4.7 در سری E6 و ضرب و تقسیم آن در مضارب 10 می توان کلیه مقاومت های موجود در سری E6 را که دارای عدد پایه 4.7 می باشند بدست آورد که این مقاومت ها عبارتند از :



0.47Ω , 4.7Ω , 47Ω , 470Ω , 4.7kΩ , 47kΩ , 470kΩ , 4.7MΩ

حال اگر تلرانس مقاومت ها را 10% در نظر بگیریم یک دهه مقاومت 12 محدوده را شامل می شود که به این سری ، سری E12 می گویند و به همین ترتیب به ازای تلرانس 5% ، سری E24 و به ازای تلرانس 2% ، سری E48 و به ازای تلرانس 1% ، سری E96 و به ازای تلرانس های کمتر از 1% ، سری E192 بدست می آید . توجه داشته باشید که برای سری E192 معمولا از تلرانس های 0.75% ، 0.5% و 0.25% استفاده می کنند . اعداد پایه سری های E6 تا E192 در جدول(1) نمایش داده شده است .






E6


1.00


1.50


2.20


3.30


4.70


6.80




E12


1.00


1.20


1.50


1.80


2.20


2.70


3.30


3.90


4.70


5.60


6.80


8.20




E24


1.00


1.10


1.20


1.30


1.50


1.60


1.80


2.00


2.20


2.40


2.70


3.00




3.30


3.60


3.90


4.30


4.70


5.10


5.60


6.20


6.80


7.50


8.20


9.10




E48


1.00


1.05


1.10


1.15


1.21


1.27


1.33


1.40


1.47


1.54


1.62


1.69




1.78


1.87


1.96


2.05


2.15


2.26


2.37


2.49


2.61


2.74


2.87


3.01




3.16


3.32


3.48


3.65


3.83


4.02


4.22


4.42


4.64


4.87


5.11


5.36




5.62


5.90


6.19


6.49


6.81


7.15


7.50


7.87


8.25


8.66


9.09


9.53




E96


1.00


1.02


1.05


1.07


1.10


1.13


1.15


1.18


1.21


1.24


1.27


1.30




1.33


1.37


1.40


1.43


1.47


1.50


1.54


1.58


1.62


1.65


1.69


1.74




1.78


1.82


1.87


1.91


1.96


2.00


2.05


2.10


2.15


2.21


2.26


2.32




2.37


2.43


2.49


2.55


2.61


2.67


2.74


2.80


2.87


2.94


3.01


3.09




3.16


3.24


3.32


3.40


3.48


3.57


3.65


3.74


3.83


3.92


4.02


4.12




4.22


4.32


4.42


4.53


4.64


4.75


4.87


4.99


5.11


5.23


5.36


5.49




5.62


5.76


5.90


6.04


6.19


6.34


6.49


6.65


6.81


6.98


7.15


7.32




7.50


7.68


7.87


8.06


8.25


8.45


8.66


8.87


9.09


9.31


9.53


9.76




E192


1.00


1.01


1.02


1.04


1.05


1.06


1.07


1.09


1.10


1.11


1.13


1.14




1.15


1.17


1.18


1.20


1.21


1.23


1.24


1.26


1.27


1.29


1.30


1.32




1.33


1.35


1.37


1.38


1.40


1.42


1.43


1.45


1.47


1.49


1.50


1.52




1.54


1.56


1.58


1.60


1.62


1.64


1.65


1.67


1.69


1.72


1.74


1.76




1.78


1.80


1.82


1.84


1.87


1.89


1.91


1.93


1.96


1.98


2.00


2.03




2.05


2.08


2.10


2.13


2.15


2.18


2.21


2.23


2.26


2.29


2.32


2.34




2.37


2.40


2.43


2.46


2.49


2.52


2.55


2.58


2.61


2.64


2.67


2.71




2.74


2.77


2.80


2.84


2.87


2.91


2.94


2.98


3.01


3.05


3.09


3.12




3.16


3.20


3.24


3.28


3.32


3.36


3.40


3.44


3.48


3.52


3.57


3.61




3.65


3.70


3.74


3.79


3.83


3.88


3.92


3.97


4.02


4.07


4.12


4.17




4.22


4.27


4.32


4.37


4.42


4.48


4.53


4.59


4.64


4.70


4.75


4.81




4.87


4.93


4.99


5.05


5.11


5.17


5.23


5.30


5.36


5.42


5.49


5.56




5.62


5.69


5.76


5.83


5.90


5.97


6.04


6.12


6.19


6.26


6.34


6.42




6.49


6.57


6.65


6.73


6.81


6.90


6.98


7.06


7.15


7.23


7.32


7.41




7.50


7.59


7.68


7.77


7.87


7.96


8.06


8.16


8.25



8.35


8.45


8.56




8.66


8.76


8.87


8.98


9.09


9.20


9.31


9.42


9.53


9.65


9.76


9.88











جدول (1)





برای استفاده از یک مقاومت ، ابتدا باید مقدار اهم و تلرانس مقاومت را داشته باشیم . کارخانه های سازنده مقاومت ، معمولا مقدار اهم و تلرانس مقاومت را به سه روش مشخص می کنند که این سه روش عبارتند از :
1- نوشتن مشخصات مقاومت بر روی مقاومت
2- استفاده از رمزهای متشکل از حروف و اعداد
3- استفاده از نوارهای رنگی



نوشتن مشخصات مقاومت بر روی مقاومت :

در این روش مقدار اهم و تلرانس و معمولا توان مجاز مقاومت مستقیما بر روی مقاومت نوشته می شود . در شکل (25) نمونه ای از این نوع مشخص کردن اهم و تلرانس مقاومت نمایش داده شده است .




http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axmoshresis1.jpg



شکل (25)




استفاده از رمزهای متشکل از حروف و اعداد : دراین روش با استفاده از اعداد و یک سری حروف خاص ، رمزهایی ساخته می شود و این رمزها مقدار اهم و تلرانس مقاومت ها را مشخص می کنند . در هر یک از این رمزها معمولاً دو حرف به کار می رود که یکی از این حروف نشان دهنده تلرانس مقاومت و دیگری به عنوان ضریبی برای اعداد موجود در آن رمز مورد استفاده قرار می گیرد . در جدول (2) معانی حروفی که به عنوان ضریب به کار می روند بیان شده است .





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axjadval2.gif







جدول(2)




در جدول(3) نیز ، معانی حروفی که نشان دهنده تلرانس مقاومت هستند نمایش داده شده است .




http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/iseeeee.jpg






جدول (3)



برای درک بهتر این روش چند مثال را بیان می کنیم .

مثال 1) بر روی یک مقاومت عبارت 5R6K نوشته شده است . مقادیر اهم و تلرانس این مقاومت چقدر است ؟
همواره به یاد داشته باشید که حرف اول ، مربوط به ضریب و حرف دوم ، مربوط به تلرانس است و زمانی که مقدار اهم مقاومت به صورت حاصلضرب یک عدد اعشاری در ضریبی از 10 باشد ، از حرف اول به عنوان اعشار ، برای عدد اعشاری استفاده می کنیم . در این مثال با توجه به رمز 5R6K می توان نوشت : R=5.6Ω±%10
بنابراین مقدار اهم این مقاومت ، 5.6Ω و تلرانس آن 10% است . دقت داشته باشید که در این مثال حرف R علاوه بر بیان ضریب 1 برای عدد اعشاری 5.6 ، به عنوان اعشار عدد اعشاری نیز به کار رفته است .




مثال 2) بر روی یک مقاومت عبارت R33G نوشته شده است . مقادیر اهم و تلرانس این مقاومت چقدر است ؟

R=0.33Ω±%2
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 0.33Ω و تلرانس آن 2% است .



مثال 3) بر روی یک مقاومت عبارت 47MM نوشته شده است . مقادیر اهم و تلرانس این مقاومت چقدر است ؟

R=47MΩ±%20
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 47MΩ و تلرانس آن 20% است .





استفاده از نوارهای رنگی :




مقاومت های کم توان دارای ابعاد کوچکی هستند و به همین دلیل مقدار مقاومت و تلرانس آنها را به وسیله نوارهای رنگی مشخص می کنند که خود این روش به دو شکل انجام می شود . 1- روش چهار نواری 2- روش پنج نواری




روش چهار نواری :

این روش که معمولتر هم است برای تعیین اهم و تلرانس مقاومت های با تلرانس 2% به بالا مورد استفاده قرار می گیرد . در این روش از دو رنگ اول برای عدد ، رنگ سوم برای ضریب و رنگ چهارم برای تلرانس استفاده می شود . در شکل (26) تمامی رنگ های به کار رفته در مقاومت های رنگی چهار نواری و همچنین معنای هر رنگ ، در هر نوار کاملاً مشخص شده است . توجه داشته باشید که رنگ اولین نوار نمی تواند سیاه باشد . همچنین اگر رنگ چهارم وجود نداشته باشد ، نوار چهارم ، بی رنگ محسوب می شود و تلرانس آن را 20% در نظر می گیریم .







http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axnavar4.gif





شکل (26)




در ادامه برای روشن تر شدن مطلب مثال هایی را ذکر می کنیم .

مثال 1) مقدار اهم و تلرانس مقاومت نشان داده شده در شکل (27) چقدر است ؟






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axmes1navar4.gif
شکل (27)
R=56×1000Ω±%10=56000Ω±%10=56KΩ±%10
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 56KΩ و تلرانس آن 10% است .






مثال 2) مقدار اهم و تلرانس مقاومت نشان داده شده در شکل (28) چقدر است ؟






http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axmes2navar4.gif






شکل (28)




R=15×0.01Ω±%5=0.15Ω±%5
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 0.15Ω و تلرانس آن 5% است .





روش پنج نواری :





از این روش برای تعیین مقدار اهم و تلرانس مقاومت هایی که دارای تلرانس کمتر از 2% می باشند استفاده می گردد . در این روش بر روی مقاومت پنج نوار رنگی وجود دارد که سه رنگ اول معرف عدد ، رنگ چهارم معرف ضریب و رنگ پنجم بیانگر تلرانس است . در شکل (29) تمامی رنگ های به کار رفته در مقاومت های رنگی پنج نواری و همچنین معنای هر رنگ ، در هر نوار کاملاً مشخص شده است . توجه داشته باشید که رنگ اولین نوار نمی تواند سیاه باشد .





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axnavar5.gif





شکل (29)
در ادامه برای روشن تر شدن مطلب مثال هایی را ذکر می کنیم .





مثال 1) مقدار اهم و تلرانس مقاومت نشان داده شده در شکل (30) چقدر است ؟





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axmes1navar5.gif





شکل (30)



R=274×100Ω±%1=27400Ω±%1=27.4KΩ±%1
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 27.4KΩ و تلرانس آن 1% است .


مثال 2) مقدار اهم و تلرانس مقاومت نشان داده شده در شکل (31) چقدر است ؟





http://www.iseee.ir/uploads/fotos/electronics_tutorial_contents/resistor/axmes2navar5.gif





شکل (31)





R=222×0. 1Ω±%2=22.2Ω±%2
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 22.2Ω و تلرانس آن 2% است .






موفق وموید باشید